Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας υπήρξε ο σημαντικότερος και μακροβιότερος εκπαιδευτικός οργανισμός στην Τραπεζούντα. Ιδρύθηκε από τον Σεβαστό Κυμινήτη, σχολάρχη της Μεγάλης του Γένους Σχολής, το 1682, σε μετόχι της Παναγίας Σουμελά.
Ένα από τα σημαντικότερα και επιβλητικότερα κέντρα πολιτισμού στον Πόντο
Ένα επιβλητικό τετραώροφο κτίριο σχήματος Π, με εσωτερική πίσω αυλή. Το οποίο ήταν χτισμένο πάνω στα βράχια της παραλίας της Τραπεζούντας.
Φάρος της Ανατολής
Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας ή αλλιώς και «Φάρος της Ανατολής» όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς, άρχισε να λειτουργεί κατά τους πρώτους αιώνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν και ήταν το μοναδικό σε όλη τη περιοχή, δεν είχε λάβει εξαρχής την πρέπουσα αναγνώριση. Παρ’ όλα αυτά, με το χρόνο απέκτησε φήμη και αναγνώριση.
Το 1902 στεγάστηκε στο επιβλητικό νεοκλασικού ρυθμού τετραώροφο κτίριο. Είχε 36 αίθουσες, κεντρική θέρμανση και στην πλευρά που έβλεπε στη θάλασσα υπήρχαν 2 επιπλέον όροφοι όπου στεγάζονταν το ανοικτό και κλειστό γυμναστήριο. Στο ισόγειο υπήρχαν οι αίθουσες ωδικής της Φιλαρμονικής Τραπεζούντας, η τραπεζαρία των μαθητών και το ιματιοφυλάκιο.
Στον πρώτο όροφο βρίσκονταν οι τάξεις του Δημοτικού και τμήμα του Σχολαρχείου. Ενώ στο δεύτερο όροφο οι υπόλοιπες τάξεις του Σχολαρχείου, το Γυμνάσιο και το Αναγνωστήριο. Επιπλέον, στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας στεγάζονταν Σύλλογοι που με κάποιο τρόπο σχετίζονταν με το εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Η περίοδος από το 1817 ως το 1922, παρά τα όποια προβλήματα που κατά καιρούς παρουσιάστηκαν, χαρακτηρίστηκε από διαρκή προσπάθεια αναβάθμισης του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας.
Οι σχέσεις με το Ελληνικό κράτος ενισχύθηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα. Αφού το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αναγνωρίστηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ως πλήρες Γυμνάσιο, ισότιμο των Ελληνικών, με τον τίτλο «Ελληνικόν Φροντιστήριον Τραπεζούντος».
Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας λειτούργησε μέχρι το 1922, αντιμετωπίζοντας κοινωνικές και πολιτικές δυσκολίες. Ενώ η λειτουργία του διακόπηκε αιφνίδια, με τον ξεριζωμό των Ελλήνων του Πόντου. Το 1923, με τη Συνθήκη της Λωζάνης, δόθηκε το οριστικό τέλος του.
Δάσκαλοι και ευεργέτες
Στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας δίδαξαν από τον 17ο αιώνα μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους. Όπως ο Σεβαστός Κυμινήτης, ο Σάββας Τριανταφυλλίδης, ο Σάββας Κωνσταντινίδης, ο Περικλής Τριανταφυλλίδης κ.α.
Η δε προσφορά του υπήρξε πολύ σημαντική στην πνευματική και ηθική ανάπλαση των Ελλήνων του Πόντου. Στην ανάπτυξη της εθνικής τους συνείδησης, καθώς και στην κατάρτιση ικανών δασκάλων για τις εκεί κοινότητες.
Στους βασικούς ευεργέτες του Φροντιστηρίου περιλαμβάνονται επίσης πλούσιοι Έλληνες έμποροι. Όχι μόνο από την περιοχή της Τραπεζούντας, αλλά και από αλλού. Κυρίως τη Ρωσία και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας στην Ελλάδα
Η ιστορία του Φροντιστηρίου συνεχίστηκε στη μητροπολιτική Ελλάδα. Το «Οκτατάξιον Γυμνάσιον Καλαμαριάς» ιδρύθηκε ως αυτόνομο σχολείο, τη σχολική χρονιά 1946-1947. Ήδη από το 1943 στην Καλαμαριά λειτουργούσε Γυμνάσιο ως παράρτημα του Ε΄ Γυμνασίου Αρρένων Θεσσαλονίκης.
- Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1964-1965 τα Γυμνάσια αυτονομήθηκαν από τα Λύκεια. Έτσι το Γυμνάσιο Καλαμαριάς λειτούργησε αυτόνομα στο κτίριο του σημερινού Δημαρχείου.
- Τον Σεπτέμβριο του 1965 τέθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου ο θεμέλιος λίθος του σημερινού διδακτηρίου. Το οποίο εγκαινιάστηκε το 1970.
- Το σχολικό έτος 1967-1968 το Γυμνάσιο γίνεται ξανά εξατάξιο και μετονομάζεται σε «Μικτόν Γυμνάσιον Καλαμαριάς». Είναι το πρώτο μικτό Γυμνάσιο στη Θεσσαλονίκη.
- Το 1973, το «Μικτόν Γυμνάσιον Καλαμαριάς» λαμβάνει το προσωνύμιο «Φροντιστήριο Τραπεζούντας».
- Κατά τη μεταρρύθμιση του 1976-1977 το σχολείο μετονομάστηκε σε «Α’ Μικτό Γυμνάσιο Καλαμαριάς».
- Το 2008, το 1ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς μετονομάστηκε, για δεύτερη φορά στη μακρά ιστορία του, σε «1ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς – Φροντιστήριον Τραπεζούντος».
Σήμερα το σχολείο στεγάζεται μαζί με το 1ο ΓΕΛ Καλαμαριάς στο κτίριο της οδού Χηλής 12
Στο δυναμικό του (σχολικό έτος 2018-2019) είχε 270 μαθητές – μαθήτριες και 30 εκπαιδευτικούς. Διαθέτει εκτός από τις αίθουσες διδασκαλίας, κλειστό γυμναστήριο, αμφιθέατρο, θέατρο, εργαστήριο πληροφορικής και εργαστήριο φυσικών επιστημών, δανειστική βιβλιοθήκη.