Ένας από τους μεγάλους Ιεράρχες της Εκκλησίας και του Γένους μας. Ο τελευταίος Μητροπολίτης Τραπεζούντας και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, ο Χρύσανθος Φιλιππίδης.
Μια μορφή που αγωνίστηκε για τα δίκαια της Εκκλησίας και του λαού μας
Έπος του 1940
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο Ελληνικός λαός βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Η φασιστική Ιταλία με αρχηγό τον Μπενίτο Μουσολίνι κηρύττει τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας.
Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Ιωάννης Μεταξάς, αρνείται με το ηρωικό του «ΟΧΙ» την είσοδο των Ιταλικών Στρατευμάτων στην Ελλάδα. Σε αυτήν την κατάσταση δεν θα μπορούσε να απουσιάσει η Εκκλησία. Με διάγγελμά του προς τον λαό, ο Μητροπολίτης Αθηνών Χρύσανθος αναφέρει τα εξής:
«Η Εκκλησία ευλογεί τα όπλα τα ιερά και πέποιθεν οτι όλα τα τέκνα της Πατρίδος, ευπειθή εις το κέλευσμα αυτής και του Θεού, θα σπεύσωσιν εν μια ψυχή και καρδία να αγωνισθώσιν υπέρ βωμών και εστιών και της ελευθερίας και της τιμής και θα συνεχίσωσιν ούτως την απ’ αιώνων πολλών αδιάκοπον σειράν των τιμίων και ενδόξων αγώνων και θα προτιμήσωσι τον ωραίον θάνατον από την άσχημην ζωήν της δουλείας…».
Στις 10 Νοεμβρίου τελεί Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών υπέρ ενισχύσεως του Φιλοχρίστου Στρατού. Καθιερώνει καθημερινά συσσίτια. Ενώ παραχωρεί το κτίριο το οποίο σήμερα στεγάζονται οι υπηρεσίες της Ιεράς Συνόδου, για την χρησιμοποίησή του από τον Ελληνικό Στρατό, ως Νοσοκομείο.
Τα τρία ΟΧΙ
Η Γερμανική Κατοχή βρίσκει τον Χρύσανθο στην Αρχιεπισκοπή. Από το γραφείο του παρακολουθεί την υποστολή της Ελληνικής Σημαίας από την Ακρόπολη και την έπαρση της Γερμανικής Σβάστιγγος.
Δέχεται τρία μηνύματα…
- Το πρώτο μήνυμα είναι να συμμετάσχει μαζί με τους άλλους προύχοντες στην επιτροπή παραδόσεως της πόλεως των Αθηνών. Η απάντησή του είναι μοναδική:
«Οι Έλληνες Ιεράρχες δεν παραδίδουν τας πόλεις εις τον εχθρόν. Αλλά καθήκον των είναι να εργασθούν δια την απελευθέρωσιν αυτών».
- Το δεύτερο μήνυμα λέει ότι θα πρέπει να μεταβεί στον Ναό για να τελέσει Δοξολογία. Και πάλι η απάντηση του Μητροπολίτη Χρύσανθου δείχνει την λεβέντικη και Ρωμαίικη ψυχή του:
«Δοξολογία δεν έχει θέσιν επί τη υποδουλώσει της Πατρίδος μας. Η ώρα της Δοξολογίας θα είναι άλλη».
Το τρίτο μήνυμα είναι ότι ο Ανώτατος Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής θέλει να τον επισκεφτεί. Η απάντηση μονολεκτική:
«Να έρθει».
Ο Γερμανός Διοικητής βρίσκεται στο Γραφείου του Χρυσάνθου. Η συζήτηση έγινε στα Γερμανικά. Ο διάλογος είναι συγκλονιστικός…
– Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος: «Κύριε Στρατάρχα, πρωτίστως ο στρατός σας εισέβαλεν εις ένα τόπον του οποίου ο λαός ηγωνίσθη δια την ελευθερίαν του και εξακολουθεί να πιστεύει εις τα ιδανικά του. Και έχω καθήκον, ως Αρχηγός της Εκκλησίας της Ελλάδος να σας συστήσω να σεβαστή η Γερμανική Διοίκησις τον ηρωϊκόν λαόν της χώρας αυτής, δια να αποφευχθούν τα δυσάρεστα».
– Φόν Στούμε: «Είμεθα βέβαιοι ότι η Ελληνική Εκκλησία θα συνεργαστεί αρμονικά και εγκάρδια με τας στρατιωτικάς αρχάς κατοχής, ακριβώς για να αποφευχθούν τα δυσάρεστα».
– Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος: «Να είστε βέβαιος ότι η Ελληνική Εκκλησία θα κάνει το καθήκον της και κατά την κρίσιμον αυτήν περίοδον».
– Φόν Στούμε: «Κατερχόμενοι είδομεν τας καταστροφάς που επροξένησαν εις την χώραν σας οι Άγγλοι. Ποιός θα πληρώσει δια τας ζημίας αυτάς;».
– Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος: «Θα πληρώσει εκείνος, ο οποίος θα χάσει τον πόλεμον».
«Δεν μπορώ να ορκίσω Κυβέρνησιν προβληθείσαν υπό του εχθρού. Ημείς γνωρίζωμεν ότι τας Κυβερνήσεις ορίζει ο λαός και ο Βασιλεύς. Εδώ τώρα, ούτε ο λαός εψήφισεν την Κυβέρνησιν, ούτε ο Βασιλεύς την όρισεν»
Μετά από αυτό το γεγονός, ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος παύθηκε από τον θρόνο του, στις 2 Ιουλίου του 1941. Αποτραβήχτηκε στο σπίτι του στην Κυψέλη, στην οδό Σουμελά, παρακολουθώντας τα γεγονότα. Ενώ συγχρόνως λειτουργούσε και παράνομο Ραδιοφωνικό Σταθμό στην Αθήνα. Τον πρώτο αντιστασιακό Σταθμό στην Κατοχή, με την ονομασία «Ασύρματος του Δεσπότη».
Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος υπέβαλλε και επίσημα την παραίτησή του από τον θρόνο του, στον Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Β’, με το τέλος της Κατοχής.
Ένας μεγάλος ηγέτης
Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος αποδείχτηκε ένας μεγάλος ηγέτης. Η μορφή του ας γίνει φωτεινό παράδειγμα για όλους μας.
Σήμερα πού η Ελληνική κοινωνία μας περνάει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις, αυτό οφείλεται πρωτίστως στην πνευματική κρίση και εν συνεχεία στην έλλειψη ηγετών που να εμπνέουν και να καθοδηγούν.
Εμείς οι Ρωμιοί έχουμε μια μεγάλη και μια μοναδική κληρονομιά. Και αυτή είναι η Ιστορία, η Πίστη μας στην Εκκλησία και οι Παραδόσεις μας.
Ας ξαναδιαβάσουμε την ιστορία μας και ας επιστρέψουμε στις ρίζες μας. Ας παραδειγματιστούμε από τα λάθη του παρελθόντος και από τις πολιτικές κάποιων «ηγετών», που μας οδήγησαν στη καταστροφή και τη συρρίκνωση.