Μοναστήρι Παναγίας Σουμελά, σήμερα Σουμελά Μαναστίρ. Τόπος ιερός, τόπος μαγευτικός, τόπος μυστηρίου του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Τόπος πόνου και μαρτυρίου και αυτόπτης μάρτυρας της μεγάλης Ποντιακής Γενοκτονίας. Τόπος προαιώνιου προσκυνήματος.
Το θαύμα της Παναγίας Σουμελά που έμεινε στην Οθωμανική ιστορία
Μοναστήρι Παναγίας Σουμελά
«Η Παναγία Σουμελά είναι ένας σπάνιος τόπος, που σε γοητεύει με την επιβλητικότητα του καθώς πλησιάζεις από κάτω, αγναντεύοντας την βουνοπλαγιά όπου είναι σκαρφαλωμένη…», γράφει ο γνωστός αρθρογράφος της Τουρκικής εφημερίδας «Μιλιέτ», Γκιουνγκιόρ Αράς, σε μια επίσκεψη που έκανε το 2001 στο ιστορικό μοναστήρι.
Ο Τούρκος αρθρογράφος αναφέρει πως το 1461 ο ίδιος ο Σουλτάνος, Μωάμεθ ο Πορθητής, επισκέφτηκε το μοναστήρι. Και αφού συνομίλησε με τους Μοναχούς, γοητεύτηκε από τις γνώσεις τους και την ευφράδεια τους. Για τον λόγο αυτό εξέδωσε ένα φιρμάνι με το οποίο τους παραχωρούσε όλα τα προνόμια που τους εξασφάλιζαν την επιβίωσή τους. Μέσα στο εχθρικό περιβάλλον, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί και μετά την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας στους Οθωμανούς.
Σύμφωνα με τον Γκιουνγκιόρ Αράς, η Παναγία Σουμελά τον επόμενο αιώνα έκανε ένα μεγάλο θαύμα, που έμεινε στην Οθωμανική ιστορία…
Το θαύμα
Το 1512, ο τότε Σουλτάνος Σελίμ ο «Γιαβούζ», δηλαδή Σελίμ ο «Σκληρός», όταν βρίσκονταν στην Τραπεζούντα προσβλήθηκε από μια άγνωστη ασθένεια και υπέφερε πολύ. Κάποιοι σύμβουλοί του τότε, του ανέφεραν για το μοναστήρι της Παναγιάς Σουμελά και τα πολλά και μεγάλα θαύματα που γίνονταν εκεί. Επηρεασμένος ο Σουλτάνος από αυτές τις αναφορές έστειλε εκπρόσωπό του στο μοναστήρι και ζήτησε από τους μοναχούς να προσευχηθούν για να γίνει καλά.
Πραγματικά έτσι και έγινε, με αποτέλεσμα την επόμενη μέρα κατά θαυμαστό τρόπο η υγεία του Σουλτάνου αρχίζει να βελτιώνεται εντυπωσιακά. Ο Σουλτάνος ευχαριστημένος αλλά και εντυπωσιασμένος από την Παναγία, μόλις έγινε τελείως καλά, γέμισε πολλά γαϊδούρια με διάφορα δώρα. Και τα έστειλε στο μοναστήρι, με τις θερμές του ευχαριστίες για την ίαση που του πρόσφερε η Παναγία Σουμελά.
Από το 1923 και μετά την αναχώρηση των μοναχών από την Παναγία Σουμελά, όπως αναφέρει ο Γκιουνγκιόρ Αράς, έπεσε νεκρική σιγή στο ιστορικό μοναστήρι. Μονάχα τα πουλιά και κάποιοι Άγγλοι περιηγητές έδιναν σημεία ζωής στο απότομο και μαρτυρικό τοπίο. Που κάποτε οι χιλιάδες πιστοί συνέρρεαν για να πανηγυρίσουν την δόξα της Παναγιάς.
Το 1931 η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά που είχε κρυφτεί σε κάποιο μυστικό μέρος, μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Από τότε, μέχρι την δεκαετία του ’50, το ιστορικό μοναστήρι είχε αφεθεί στην τύχη του. Που και που όμως, όπως λένε και οι μαρτυρίες, κάποια μοναχική φιγούρα συνήθως με την χαρακτηριστική μαντίλα, ανέβαινε το εγκαταλειμμένο πια μονοπάτι, προς την Μονή της Παναγίας Σουμελά.
Κάποια φλόγα από κάποιο κερί, μέσα στα ερείπια του μοναστηριού, πρόδιδε ότι η Ελληνορθόδοξη πίστη δεν είχε χαθεί εντελώς από τον ιστορικό Πόντο…
Το ενδιαφέρον των Αμερικανών
Το 1953 μετά την είσοδο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, κάποιοι Αμερικανοί αξιωματικοί έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και θέλησαν να επισκεφτούν το μοναστήρι. Τελικά, παρά το ότι η περιοχή ήταν σχεδόν απαγορευμένη, τους δόθηκε η άδεια και οι Αμερικανοί έφτασαν στο μοναστήρι. Μέσα από το γνωστό μονοπάτι, που το σκέπαζαν χόρτα και σκόρπιοι θάμνοι.
Το κλειδί όμως της εισόδου στο μοναστήρι το έχει ο σταθμός της τοπικής δασοφυλακής και για να το πάρουν οι Αμερικανοί χρειάστηκε επέμβαση από την Άγκυρα. Οι ξένοι αυτοί επισκέπτες μόλις εισήλθαν στο μοναστήρι έμειναν άφωνοι από την μεγαλοπρέπεια των τοιχογραφιών και την ιερότητα που ανέδυε ο χώρος, αρκετές δεκαετίες μετά την πλήρη εγκατάλειψή του.
Αφού κάθισαν επί ώρες να κοιτάζουν εκστασιασμένοι τις εικόνες, τα κτίσματα και το μαγευτικό τοπίο της πανέμορφης χαράδρας, συνέταξαν μια αναφορά προς το Τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού. Τονίζοντας τον μεγάλο αυτό θησαυρό που βρίσκεται στα Τουρκικά χέρια και ότι θα πρέπει να γίνουν τα απαραίτητα έργα για την διάσωσή του.
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε…
Το 1972 το Τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να ενδιαφερθεί για πρώτη φορά επίσημα για την Παναγία Σουμελά. Η οποία ήδη είχε αρχίσει να γίνεται πόλος έλξης πολλών επισκεπτών και προσκυνητών κυρίως από την Ευρώπη και την Αμερική. Το 1986 για πρώτη φορά καθιερώθηκε εισιτήριο για την είσοδο στην ιστορική Μονή. Από τότε κάθε χρόνο το τουριστικό συνάλλαγμα ρέει όλο και περισσότερο στα Τουρκικά ταμεία.
Η Παναγία Σουμελά άρχισε να τραβάει επισκέπτες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και η φήμη της άρχισε να φτάνει στα πέρατα της γης
Ο Τούρκος αρθρογράφος, τελειώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά – ομολογία του για την Παναγία Σουμελά, αποκάλυψε ότι πολλά ιερά βιβλία αλλά και άλλα ιερά αντικείμενα που βρέθηκαν στο μοναστήρι, φυλάγονται σήμερα στην Άγκυρα.
Η προσωπική του μαρτυρία δείχνει πως το «Σουμελά Μαναστίρ», είναι ιερός τόπος και για τους σημερινούς Μουσουλμάνους κατοίκους της Μικράς Ασίας. Άλλωστε, η «Μεριέμ Αννά» είναι ιερό πρόσωπο και για το Κοράνι.
Ενώ οι Ποντιόφωνοι Μουσουλμάνοι της Τουρκίας ακόμα και σήμερα τραγουδάνε την Παναγία Σουμελά. Άλλο ένα στοιχείο της (για πολλούς) μπερδεμένης ταυτότητας τους. Ένα κολοσσιαίο πρόβλημα για όλη τη σημερινή Τουρκία…