Η Αργατία αποτελεί έναν πολύ σημαντικό εθιμικό θεσμό της Ποντιακής κοινωνίας. Ο οποίος αναπτύχθηκε, εκ των πραγμάτων, κυρίως στον αγροτικό και λιγότερο στον αστικό Πόντο.
Στο πνεύμα της αλληλεγγύης
Η Αργατία
Ο θεσμός της Αργατίας αναπτύχθηκε κυρίως στον αγροτικό και λιγότερο στον αστικό Πόντο. Η Αργατία ήταν η από κοινού εργασία πολλών ατόμων μαζί, για λογαριασμό τρίτου προσώπου. Χωρίς όμως μισθό, αλλά σε ανταποδοτική βάση με εργασία (δανεικά μεροκάματα). Η ουσία της σαφώς και σχετίζεται με πρώιμες συνεταιριστικές μορφές.
Η Αργατία σύμφωνα με τον Σ. Ευσταθιάδη (1984) δημιουργείται και καθιερώνεται από την ανάγκη των πραγμάτων και λειτουργεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τους επιδιωκόμενους κάθε φορά σκοπούς.
Ο θεσμός της Αργατίας θεωρείται ως η υπέρτατη εκδήλωση του συλλογικού πνεύματος στους Ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς του Πόντου. Αφού προϋποθέτει τη συνεργασία προσώπων για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού.
Η Αργατία αποτελούσε χαρακτηριστικό πολιτισμικό στοιχείο των Ελλήνων του Πόντου και η ιδέα του εκφράζεται στη παρακάτω παροιμία:
«Με τοι πολλούς, η δουλεία ‘κ’ έχ’ νεγκασίαν»
Μέσα στις ίδιες και πολύ χειρότερες με την Ελλάδα συνθήκες, οι Έλληνες του Πόντου, αποκομμένοι και απομονωμένοι από τον βασικό κορμό του Ελληνισμού, αξιοποίησαν και ανέπτυξαν μορφές εργασίας και κοινής προσπάθειας, σε διάφορες εργασίες τους.
Οι συλλογικές αυτές προσπάθειες δεν πήραν την οργανωμένη και συστηματική μορφή του σύγχρονου συνεταιρισμού με επιχειρηματική βάση. Ήταν περισσότερο μορφές εργασίας στο πνεύμα της αλληλεγγύης, της συλλογικής προσπάθειας και εξυπηρέτησης των αναγκών τους.
Το θεσμό της Αργατίας βλέπουμε ακόμη πολλές φορές με σκοπούς φιλανθρωπικούς, πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς. Από κοινού, πολλοί μαζί, ιδιαίτερα οι νέοι, «κάνουν Αργατία» για να βοηθήσουν μια χήρα στα χωράφια της, να κατασκευάσουν έναν δρόμο – μια γέφυρα ή να χτίσουν μια εκκλησία.
Η Αργατία καταγράφεται στο Ποντιακό δημοτικό τραγούδι:
«Τούμπουλ’ τούμπουλ’ ‘ς σα ραχία ,’ς ση πασά μ’ την αργατίαν,
τούμπουλ’ τούμπουλ’ σα ραχία κι ‘ολ’ εντάμαν ‘ς ση δουλείαν».
Ο θεσμός της Αργατίας στον ιστορικό Πόντο παραμένει ακόμα ζωντανός μεταξύ των ανθρώπων που μιλούν την Ελληνική διάλεκτο της περιοχής, τα Ποντιακά ή τα Ρωμαίικα.
Αγροτικές ασχολίες
Οι αγροτικές ασχολίες των Ελλήνων του Πόντου ήταν ποικίλες. Η γεωργία και η κτηνοτροφία προηγούνταν, ως προς την οικονομική σημασία και απασχόληση. Ακολουθούσαν η αλιεία και η υλοτομία. «Λεφτοκάραι» (φουντούκια) και «χαψία» (είδος γαύρου), καπνός και «βούτορον», ήταν τα αντιπροσωπευτικά προϊόντα του Πόντου. Καρποί του μόχθου ανδρών και γυναικών που κόπιαζαν με πρωτόγονα συνήθως μέσα.
Ανακούφιση στη κουραστική ατομική τους προσπάθεια αποτελούσε η «Αργατία»
Η Αργατία απαντάται και στην αλιεία, ιδιαίτερα από γυναίκες. Για το «κούλισμα», δηλαδή το καθάρισμα των ψαριών από τα κεφάλια τους, στα γνωστά ψάρια του Πόντου, τα χαψία.
Μετά τα παραπάνω, ας ξεκινήσουμε κι εμείς σήμερα τη δική μας πορεία αλληλεγγύης στον συνάνθρωπο. Βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι στο έργο που μπορεί να παράγει η μεγάλη καρδιά που οι Πόντιοι κρύβουν μέσα τους…