Η αναζήτηση μιας καλής γυναίκας για το αγόρι, που θα το στηρίζει και θα είναι άξια να σταθεί πλάι του, ήταν ζητούμενο ζωής για την Ποντιακή οικογένεια. Πως όμως θα βρισκόταν η κατάλληλη, σε εποχές που οι συναναστροφές νέων μακριά από τα μάτια των μεγαλυτέρων ήταν σχεδόν απαγορευτική;
Η προξενήτρα κινούσε τα νήματα, για να πετύχει το προξενιό…
Ο ρόλος της προξενήτρας
Το ρόλο της αναζήτησης, της έρευνας και της παρουσίασης των υποψηφίων αναλάμβανε η προξενήτρα, που έχαιρε εκτίμησης στην Ποντιακή κοινωνία.
Η προξενήτρα εργαζόταν για να πετύχει μια θετική απάντηση εκ μέρους της οικογένειας της νύφης. Οι γονείς των αγοριών ήταν συνήθως αυτοί που δήλωναν τις προθέσεις τους. Ενώ οι γονείς των κοριτσιών θεωρούσαν μάλλον ντροπή να εκφράσουν επιθυμία για κάποιον άνδρα. Ο τρόπος της προξενήτρας τότε έπρεπε να είναι… αλλιώς. Πιο διπλωματικός και λιγότερο εμφανής.
Η προξενήτρα αποτελούσε τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις οικογένειες, καθώς είχε τις απαραίτητες διασυνδέσεις στα γύρω χωριά
Η δουλειά της δεν σταματούσε μόνο στο να φέρει σε επαφή δύο οικογένειες. Όλο το ταλέντο και οι ικανότητές της φαίνονταν όταν έπρεπε να συνοδεύσει, την οικογένεια του άντρα (κατά κύριο λόγο) στο πατρικό σπίτι της γυναίκας. Για να γίνει το «Λογόπαρμαν» δηλαδή το λογοδόσιμο και αργότερα το «Σουμάδεμαν», δηλαδή οι αρραβώνες.
Η προξενήτρα μεριμνούσε να ενώνει οικογένειες που είχαν παρόμοια κοινωνική τάξη, αλλά και να επιλέγει την κατάλληλη νύφη για τον γαμπρό. Υπήρχαν όμως περιπτώσεις που ενώ πληρούσε τις προϋποθέσεις η εκάστοτε οικογένεια, είτε ο γαμπρός είτε η οικογένειά του δεν επιθυμούσε να προχωρήσουν στους αρραβώνες, για διάφορους λόγους.
Γι’ αυτό πάντα τους ακολουθούσε η προξενήτρα στη μεγάλη συνάντηση. Φρόντιζε να ζεσταίνει το κλίμα και να κινεί τα απαραίτητα νήματα, για να πετύχει το προξενιό.
Η ανταμοιβή της προξενήτρας
Ποτέ δεν απαιτούσε χρήματα για την προσφορά της, αλλά προσδοκούσε φιλοδώρημα.
Υπήρχαν ωστόσο και ειδικές καταστάσεις όταν δύο οικογένειες τύχαινε να εξυπηρετούνται από μία προξενήτρα, για να προσεγγίσει την ίδια νύφη. Σε αυτή την περίπτωση «διαφήμιζε» καλύτερα όποια οικογένεια της προσέφερε την καλύτερη ανταμοιβή.
Για να μπορεί να γνωρίζει την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας και την τυχόν διαθεσιμότητα ενός γαμπρού ή μιας νύφης, η προξενήτρα έκανε επισκέψεις σε κάθε σπίτι για να συγκεντρώνει πληροφορίες, αναζητώντας… πελατεία!
Μόλις ολοκληρωνόταν με επιτυχία η συνάντηση και έδινε το λόγο το ζευγάρι, ερχόταν η στιγμή της αποζημίωσής της. Η ανταμοιβή της προξενήτρας ποίκιλε ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας. Γι’ αυτό φρόντιζε να προσεγγίζει πιο πλούσιες οικογένειες, για να παίρνει και ακριβότερα δώρα. Το δώρο, ανάλογα με την οικογένεια, θα μπορούσε να είναι από ένα κομμάτι καλό ύφασμα ή ένα κομμάτι κρέας, μέχρι ένα πολύτιμο κόσμημα.
Λίγες προξενήτρες είχαν «όνομα» σε κάθε Ποντιακή κοινωνία και μόνο αυτές εμπιστεύονταν οι οικογένειες
Το κύρος τους ενισχυόταν όσο περισσότερα πετυχημένα προξενιά έκαναν, που κατέληγαν σε γάμο. Η αποτυχία πληρωνόταν ακριβά. Αφού οι οικογένειες δεν τις θεωρούσαν πλέον ικανές και έπρεπε να αλλάξουν… επάγγελμα.
Κώστας Τσενκελίδης
Φοιτητής στο τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ