Πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, λίγοι γνώριζαν ότι εκεί βρίσκεται μια ισχυρή ομογενειακή παροικία. Που αυτές τις ημέρες δοκιμάζεται εκ νέου σκληρά, αποδεχόμενη τα τετελεσμένα της ιστορίας.
Οι Ελληνικές αποικίες αποτέλεσαν τον «σπόρο» δημιουργίας των μετέπειτα σημερινών πόλεων, στην Ουκρανία
Ο αποικισμός από Έλληνες
Ο αποικισμός της περιοχής από Έλληνες ξεκινά τον 7ο αι π.Χ., εντασσόμενος στην ευρύτερη επέκταση τους στη νότια και βόρεια πλευρά της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινος Πόντος). Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο αποικισμός αυτός δεν γίνεται με βία, αλλά με «όπλα» τον πολιτισμό και την τεχνογνωσία, που μεταλαμπαδεύονται στους εκεί γηγενείς πληθυσμούς.
Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται σειρά αποικιών που αποτελούν το «σπόρο» δημιουργίας των μετέπειτα σημερινών πόλεων. Πολλές εκ των οποίων έχουν Ελληνικό όνομα, όπως η Χερσώνα («Χερσών» από το χερσόνησος), που ιδρύεται τον 6ο αι. π.Χ από Μιλήσιους, κοντά στην Κριμαία (Ταυρική Χερσόνησος).
Σύντομα, οι οικισμοί εξελίσσονται σε πανίσχυρες πόλεις, όπως η «Ολβία», που παραμένει ακμαία για πάνω από μια χιλιετία.
Το «Φιδονήσι» που έγινε παγκόσμια γνωστό από την πρόσφατη επεισοδιακή κατάληψή του από τον Ρωσικό στρατό, δεν είναι παρά η αρχαιοελληνική «Λεύκη». Σύμφωνα με την μυθολογία, εκεί θάβονται οι σωροί των Αχιλλέα και Πάτροκλου, μετά τον θάνατό τους στον Τρωικό Πόλεμο.
Η δεύτερη περίοδος εξάπλωσης των Ελλήνων στη νότια Ουκρανία εξελίσσεται τον 9ο-11ο αι. μ.Χ μέσω της θρησκείας. Όταν τα σλαβικά φύλλα ασπάζονται την Ορθοδοξία και δημιουργούν την Μητρόπολη Κιέβου, που από τους 23 μητροπολίτες της οι 21 είναι Έλληνες.
Η ομογένεια της περιοχής ακμάζει ιδίως μετά το 17ο-18ο αιώνα, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στις οικονομικές, εμπορικές και πολιτιστικές υποδομές της περιοχής.
Οδησσός – Μαριούπολη
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αδελφοί Ζωσιμάδες και ο Γρηγόρης Μαρασλής. Οι οποίοι δημιουργούν σε Οδησσό, Νίζνα και ευρύτερη περιοχή, εκπαιδευτικά ιδρύματα και εκκλησίες. Συντηρούν νοσοκομεία και άπορες οικογένειες, χορηγούν υποτροφίες κλπ.
Την πόλη της Οδησσού επιλέγουν το 1814 για να δημιουργήσουν την «Φιλική Εταιρία» οι Νικόλαος Σκουφάς, Εμμανουήλ Ξάνθος και Αθανάσιος Τσακάλωφ. Ενώ δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας, Ιωάννης Καποδίστριας, έχει αποτελέσει υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής αυτοκρατορίας.
Το 1778 η Ρωσική κυβέρνηση αποφασίζει την, εκ νέου, μετοίκηση σημαντικού μέρους του Ελληνισμού της Κριμαίας (περίπου 20.000 άτομα) ανατολικότερα στην Αζοφική θάλασσα (Μαιώτιδα λίμνη). Όπου δημιουργούν την μαρτυρική αυτές τις ημέρες, Μαριούπολη και 22 Ελληνικά χωριά, με τους κατοίκους να ασχολούνται περισσότερο με γεωργία και κτηνοτροφία.
Ο Ελληνισμός στην Ουκρανία
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η συμμετοχή του Ελληνικού στρατού στο συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία το 1919, σηματοδοτούν μια δύσκολη περίοδο για τον Ελληνισμό στην Ουκρανία.
Μετά από μικρή αναγέννηση στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 20, ακολουθεί ο μεγάλος λιμός του 1932-1933 και οι σταλινικοί διωγμοί. Που οδηγούν χιλιάδες ομογενείς σε εξορία και εκτελέσεις, ενώ κλείνουν Ελληνικά σχολεία, εκκλησίες, εφημερίδες και θέατρα.
Παρά τη ενεργή συμμετοχή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που τιμάται με πολλά παράσημα και βραβεύσεις, στις 17 Ιουνίου 1944 δεκαπέντε χιλιάδες Έλληνες της Κριμαίας εξορίζονται σε απομακρυσμένα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης, με τους περισσότερους να μην επιστρέφουν ποτέ.
Ακόμα και έτσι, ο Ελληνισμός της περιοχής επιβιώνει μέχρι σήμερα, περιοριζόμενος όμως στην Μαριούπολη και κοντινά της χωριά. Και αποδεχόμενος, για μια ακόμη φορά, τα τετελεσμένα της ιστορίας.
Τέλος, και καθόλου άσχετο με τις τραγικές εξελίξεις, αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι το παλαιότερο δένδρο στην Ουκρανία βρίσκεται στο Βοτανικό Πάρκο Nikitsky της Κριμαίας. Είναι μια ηλικίας 2.000 ετών Μεγαρίτικη ελιά, που είναι σύμβολο ειρήνης.
Όσοι συνεισφέρουν στο τέλος του πολέμου στην περιοχή, νομίζουμε αξίζει να τους δοθεί ένα κλαράκι από εκεί…