Τα Ποντιακά έθιμα του γάμου ανήκουν πια στην ιστορία και δεν ξέρω κατά πόσο έχει ενδιαφέρον να τα θυμίσει κανείς σήμερα στο αναγνωστικό κοινό. Είναι όμως γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι τα έθιμα αυτά κράτησαν ενωμένη τη ράτσα μας με τις ρίζες της…
Κάθε εποχή έχει τα ήθη της και τις μόδες της
Ποντιακά έθιμα του γάμου
Τα Ποντιακά έθιμα του γάμου ανήκουν πια στην ιστορία και δεν ξέρω κατά πόσο έχει ενδιαφέρον να τα θυμίσει κανείς σήμερα στο αναγνωστικό κοινό. Είναι όμως γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι τα έθιμα αυτά κράτησαν ενωμένη τη ράτσα μας με τις ρίζες της. Και κατόρθωσαν να επιβιώσουν ανάμεσα σε αλλόγλωσσους για 30 αιώνες, διατηρώντας αλώβητη την εθνική τους ταυτότητα και συνείδηση.
Όμως η σημερινή κοινωνική εξέλιξη και ο νόμος της ιστορικής αναγκαιότητας, ανάγκασαν τους πρόσφυγες παππούδες μας να προσαρμοστούν στα νέα ήθη και να αφήσουν πίσω τους παραδόσεις και ήθη αιώνων.
Τα γαμήλια έθιμα με την μεγάλη ποικιλία τους χάθηκαν με την μετεγκατάσταση των προγόνων μας εδώ
Κάποια από αυτά επιβιώνουν σε Ποντιακά χωριά της Μακεδονίας ως δρώμενα. Ένα από τα γαμήλια έθιμα του Πόντου, ήταν το «chινίασμα της νύφης», το βάψιμο δηλαδή των χεριών και των νυχιών της νύφης και των φιλενάδων της με χένα.
Βάψιμο χεριών και επισκέψεις της νύφης
Το βάψιμο χεριών και νυχιών με χένα χάνεται στα βάθη των αιώνων στην Αρχαία Αίγυπτο. Η ιθύνουσα τάξη στην κοινωνία των Φαραώ έβαφε με χένα σε βαθύ κόκκινο χρώμα, ενώ οι κατώτερες τάξεις τα βάφανε με ανοιχτόχρωμη χένα. Την ίδια συνήθεια συναντάμε και στην Ινδία. Οι Ινδές έβαφαν με χένα τα ακροδάχτυλά τους, σε χρώμα κοκκινοκαφετί.
Αυτή η διαδικασία πέρασε στον Πόντο ως ένα από τα δρώμενα του γάμου, με μικρές παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή
Στην περιοχή του Σαμπίν Καραχισάρ, από όπου καταγόταν ο παππούς μου, δεν περιοριζόταν το έθιμο μόνον στο βάψιμο, αλλά είχε και κοινωνικές προεκτάσεις. Συνδυάζονταν με αποχαιρετιστήριες επισκέψεις της μελλόνυμφης σε συγγενικά σπίτια.
Μια βδομάδα πριν την τέλεση του γάμου η μελλόνυμφη ξεκινούσε μια σειρά από επισκέψεις, μαζί με τις συνομήλικες φίλες της. Η πρόσκληση γινόταν από τη νονά της και συνοδευόταν από γλέντια και χορούς. Από το σπίτι της νονάς ξεκινούσε το έθιμο και στη συνέχεια ακολουθούσαν όλα τα συγγενικά σπίτια. Σε κάθε σπίτι γινόταν φαγοπότι και ακολουθούσαν χοροί και τραγούδια, με τη συνοδεία της λύρας.
Το νυφικό λουτρό
Μια εβδομάδα πριν τον γάμο, ξεκινάει και το «έθιμο της chινέας». Η νύφη φορώντας πάντα τη νυφική της στολή στα σπίτια που επισκέπτεται. Σε κάθε σπίτι γινόταν παράλληλα με το φαγοπότι και τους χορούς και η «chινέα».
Ο γαμπρός έστελνε νωρίτερα στο σπίτι της νύφης με την αδελφή του ή άλλο συγγενικό πρόσωπο, σαπούνι και χρήματα για το νυφικό λουτρό που θα γινόταν το Σάββατο, την παραμονή του γάμου. Χαρακτηριστική ήταν η φράση που έλεγαν: «σκών’νε τη νύφεν ‘ς ση chινέαν».
Αρχικά αυτό γίνεται πρώτα στο σπίτι της νύφης, το πρωί της Κυριακής, ακριβώς μια βδομάδα πριν τη στέψη
Μαζεύονται οι φίλες της και ετοιμάζονται για το έθιμο. Τραγουδώντας και χαριεντιζόμενες ξεντύνουν την νύφη από τα καθημερινά της ρούχα και την ντύνουν με τα νυφικά, με αυτά θα γυρίζει επί μια βδομάδα σε όλα τα συγγενικά σπίτια
Η νυφική στολή αποτελείται από τη «ζουπούνα», το «ζωνάρι», τα «ορτάρε», το «τσαρκούλ». Λίγο πριν το μεσημέρι καταφθάνει η νονά της και με τη συνοδεία λύρας οδηγεί τη νύφη και τις φίλες της στο δικό της σπίτι. Τραγούδια και χοροί ακολουθούν μέχρι τη στιγμή που θα στρωθεί το τραπέζι.
Εκεί θα γίνει και το «chινίεμαν». Η νονά ετοιμάζει τη σκόνη, την οποία έστειλε ο γαμπρός. Ζυμώνει την κοκκινόξανθη σκόνη με νερό και γίνεται ένα πολτώδες μίγμα. Με αυτό αλείφουν τα μαλλιά, τα χέρια και τα νύχια της νεόνυμφης, αλλά και όλων των παρισταμένων κοριτσιών. Το κορίτσια είναι πια «σινιασμένα». Η νονά της δωρίζει μια «ζουπούνα» ή κάποιο άλλο ρούχο.
Έτσι «σινιασμέντζα» γυρίζει επί μια βδομάδα όλα τα συγγενικά σπίτια, στα οποία βεβαίως την καλούν. Οι επισκέψεις στα σπίτια γίνονται με τη συνοδεία των φιλενάδων της. Σε κάθε σπίτι που επισκέπτονται, ακολουθεί γλέντι και στο τέλος ακολουθεί πάντα προσφορά δώρων στη νύφη, τα οποία συνήθως είναι είδη ρουχισμού.
Ο γάμος και η νέα ζωή
Αργά το απόγευμα του Σαββάτου, αφού πια πέρασε μια ολόκληρη εβδομάδα, ο τελευταίος συγγενής, ο οποίος τη φιλοξένησε, την παραδίδει στη μάνα της. Ξημερώνει πια η πιο σημαντική μέρα της ζωής της, ο γάμος και η νέα ζωή της.
Το έθιμο αυτό διαρκούσε μια βδομάδα στην περιοχή του παππού μου, το Επές, Νικόπολη, Σαμπίν Καραχισάρ. Σε άλλα μέρη γινόταν την Παρασκευή μόνον. Έβαφαν τα μαλλιά, τις παλάμες και τις εξωτερικές κλειδώσεις των δακτύλων της νύφης, ενώ οι φίλες της έβαφαν μόνον τα νύχια και τα δάχτυλά τους.
Κάθε εποχή έχει τα ήθη της και τις μόδες της. Έτσι συνέβαινε και εκείνη την εποχή…