Στους Πόντιους στη προσφυγομάνα Κοκκινιά, αλλά και στις γειτονιές, τις πόλεις και τα χωριά της Βορείου Ελλάδος, το όνομα «Ζώρας» παρέπεμπε σε έναν δικό τους άνθρωπο.
«Δεν υπήρχε άνθρωπος στο άκουσμα του ονόματος του Ζώρα, να μη εκφέρει τρεις λέξεις που τον χαρακτήριζαν: τίμιος, πονόψυχος, ανοιχτοχέρης»
Ζώρας Μελισσανίδης
Ο Ζώρας Μελισσανίδης, πατέρας του εφοπλιστή Δημήτρη Μελισσανίδη, ήταν ένας φτωχός πρόσφυγας από τον Πόντο, που γεννήθηκε το 1920 στο Βλαδικαυκάς της Ρωσίας. Σε ένα στρατόπεδο όπου είχαν κατασκηνώσει οι Πόντιοι, μετά τον διωγμό τους.
Τα παιδικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Ο ίδιος και η οικογένεια του πέρασαν δύσκολα και σκληρά χρόνια.
Το 1937, η οικογένεια Μελισσανίδη, με ένα Ισπανικό πλοίο έφυγε μέσω Οδησσού, για την Ελλάδα. Έφτασαν στον Πειραιά και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν διαδοχικά σε Χαλκίδα, Κατερίνη και Φλώρινα, όπου τους βρήκε η Γερμανική κατοχή.
Ο Ζώρας Μελισσανίδης οργανώθηκε στην Εθνική Αντίσταση με τον ΕΛΑΣ και μετά την απελευθέρωση οι αρχές τον χαρακτήρισαν «κομμουνιστή». Έτσι άρχισε η περιπέτεια του με εξορίες και φυλάκιση στην Τρίπολη.
Το «Ζώρας» ήταν το μικρό όνομα του Γεώργιου Μελισσανίδη και μ’ αυτό τον ήξεραν όλοι
Στην Κοκκινιά, στη Νίκαια…
Το 1947 εγκαταστάθηκε στην Κοκκινιά της Νίκαιας. Εκεί αρχικά έπιασε δουλειά στα αστικά λεωφορεία. Ενώ αργότερα άνοιξε Σχολή Οδηγών, την οποία κατάφερε να κάνει γνωστή στην ευρύτερη περιοχή της Νίκαιας και του Πειραιά. Πολλοί μάλιστα όφειλαν την εκμάθηση της οδήγησης σ’ αυτόν τον άνθρωπο.
Την εποχή εκείνη γνώρισε τη γυναίκα της ζωής του, την Βέρα Ευσταθιάδου, την οποία παντρεύτηκε και μαζί απέκτησαν τρία παιδιά, τον Δημήτρη, την Όλγα και τον Ιάκωβο.
Με τα χρήματα που άρχισε να εξοικονομεί από τη Σχολή Οδηγών, ξεκίνησε τις πρώτες αγαθοεργίες του!
Οι αγαθοεργίες του Ζώρα
Ο Ζώρας Μελισσανίδης ήταν ένας φτωχός πρόσφυγας από τον Πόντο, που δούλεψε σκληρά, απέκτησε υλικά αγαθά, τα οποία όμως δεν κράτησε για τον εαυτό του. Μοίραζε απλόχερα σε πάσχοντες και ανήμπορους. Ευεργέτησε πολλούς και από πολλούς αγαπήθηκε.
Επίσης ενίσχυε οικονομικά Ποντιακούς Συλλόγους, Σωματεία και ιδρύματα, όπως η Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο της Ημαθίας.
Οι αγαθοεργίες του Ζώρα δεν είχαν τελειωμό!
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ζωή του ήταν εξ’ ολοκλήρου αφιερωμένη στην ευεργεσία και στις φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Από τα νεανικά του χρόνια έως την αποδήμησή του, μεταβλήθηκε σε αρωγό των φτωχών και των αδυνάτων, από το υστέρημά του.
Ο Ζώρας Μελισσανίδης ήταν ένας ευεργέτης που κληρονόμησε από τον πατέρα του Ιάκωβο, την εξής συμβουλή:
«Όταν έχεις, να δίνεις σ’ εκείνους που δεν έχουν…»
Και αυτήν τη συμβουλή την μετέτρεψε σε δόγμα ζωής:
«Δώσε αγαθά και θα πάρεις χαρά. Δώσε για να νιώσεις όμορφα με την συνείδησή σου και τον εαυτό σου. Όποιος δίνει σε φτωχό και πεινασμένο, δανείζει στον Θεό…»
Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα, έφτασε στο σημείο να δώσει έναν ολόκληρο μισθό του, για να χειρουργηθεί το παιδάκι μιας πάμφτωχης Ποντίας στην Κοκκινιά, η οποία δεν είχε την οικονομική δυνατότητα.
Ο φλογερός Πόντιος
Η φράση «τ’ εμέτερον» σημαίνει «δικός μας» και η στάση ζωής του Ζώρα καθορίστηκε από αυτή τη φράση. Θεωρούσε όλους ανεξαιρέτως τους Ποντίους ως «δικούς του», κάτι σαν συγγενείς και μέλη της οικογένειας του!
Δεν υπάρχει Ποντιακό χωριό που να μην επισκέφθηκε και να μην έδειξε έμπρακτα την αγάπη του για τον τοπικό Σύλλογο και τους καλλιτέχνες που υπηρετούσαν την Ποντιακή παράδοση. Δεν υπάρχει άνθρωπος ή Σύλλογος που να χτύπησε την πόρτα του και να μην ευεργετήθηκε και μάλιστα με χρήματα που ορισμένες φορές έπαιρνε δανεικά από τον γιο του Δημήτρη!
Ο Ζώρας Μελισσανίδης υπηρέτησε με πάθος τη γλώσσα, τη μουσική (έπαιζε και ο ίδιος Ποντιακή λύρα) και τον πολιτισμό των Ποντίων
Ήταν από τους ανθρώπους εκείνους που πρωτοστάτησαν να διατηρηθεί ο πολιτισμός του Πόντου, με τις χορευτικές ομάδες, τις εντυπωσιακές στολές, αλλά και ο άνθρωπος που συνεχώς πρόβαλλε τα δίκαια αιτήματα των συμπατριωτών του. Αγαπούσε την Ποντιακή μουσική και την ενίσχυε.
Ως λυράρης, ενθάρρυνε τους νέους, ενισχύοντας Συλλόγους και Σωματεία που έχουν ως στόχο την διάσωση της Ποντιακής πολιτιστικής κληρονομιάς, των εθίμων του Πόντου και προπάντων της μουσικής.
Ποντιακοί Σύλλογοι, Σωματεία και Ιδρύματα ενισχύθηκαν συχνά από τον Ζώρα Μελισσανίδη. Ο ίδιος υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της «Ευξείνου Λέσχης Αθηνών», ενώ βρισκόταν πάντα δίπλα στην «Ένωση Ποντίων Νίκαιας – Κορυδαλλού», την οποία θεωρούσε δεύτερο σπίτι του!
Ένωση Ποντίων Νίκαιας – Κορυδαλλού
Η κατασκευή του κτιρίου της «Ένωσης Ποντίων Νικαίας – Κορυδαλλού», σ’ ένα βαθμό οφείλεται στον Ζώρα Μελισσανίδη.
Γιαπί τότε οι εγκαταστάσεις, στα μέσα της δεκαετίας του ‘50, σε μια γιορτή προσκλήθηκε η βασίλισσα Φρειδερίκη για να παραστεί στις εκδηλώσεις. Μόλις άρχισαν οι Ποντιακοί χοροί, σηκώθηκε και χόρεψε η Βασίλισσα υπό τους ήχους της λύρας του Ζώρα!
Ο ίδιος γονάτισε μπροστά της και έπαιζε έναν ωραίο Ποντιακό σκοπό, ζητώντας της να τάξει, σύμφωνα με παλιό Ποντιακό έθιμο…
- Γύρισε η Φρειδερίκη και ρωτά τον Ζωρα: «Τι θέλετε να τάξω;»
- Και ο Ζώρας της λέει: «Μεγαλειοτάτη, το μεγάλος μας όνειρο είναι να αποκτήσει ο Σύλλογος μας στέγη και βιβλιοθήκη».
- Η βασίλισσα έδωσε τότε μία επιταγή για τη βιβλιοθήκη και είπε στον δήμαρχο: «Εντός των ημερών θα διατεθεί και άλλο χρηματικό ποσό για την ολοκλήρωση των έργων κατασκευής».
Έτσι κτίστηκε το κτίριο της «Ένωσης Ποντίων Νίκαιας – Κορυδαλλού», στη Νίκαια (Κιλικίας 51 & Καισαρείας).
Ένα άλλο περιστατικό το οποίο αξίζει να αναφερθεί συνέβη τον Μάϊο του 2001, όταν ο «Σύλλογος Σανταίων» ζήτησε ενίσχυση από τον Δημήτρη Μελισσανίδη. Τότε, ο Ζώρας έγραψε ένα ιδιόχειρο σημείωμα σε χαρτί:
«Παιδί μου Δημήτρη, οι άνθρωποι του Συλλόγου Σανταίων είναι καλοί και μορφωμένοι. Δώσε τους σε παρακαλώ ότι θέλεις εσύ…»
Ο Δημήτρης Μελισσανίδης πήρε το σημείωμα και έγραψε ιδιοχείρως: «1.000.000 δραχμές».
Το καταφύγιο του Ζώρα
Μετά τον θάνατο της αγαπημένης του συζύγου, το 1969, ο Ζώρας πούλησε το σπίτι του στη Νίκαια και με τα χρήματα που εξοικονόμησε, πήγε στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, για να χτίσει στη μνήμη της έναν ξενώνα.
Παρά τις αντιρρήσεις της Μονής και των στελεχών του Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά», να μην διαθέσει ό,τι έχει και δεν έχει, ο Ζώρας επέμεινε και έτσι το όραμα του έγινε πραγματικότητα.
Έκτοτε περνούσε τα καλοκαίρια του στην Ημαθία, στις πλαγιές του Βερμίου, στον ξενώνα που έχτισε. Γυρνώντας ένα προς ένα τα Ποντιακά χωριά της Μακεδονίας. Γνώρισε Πόντιους καλλιτέχνες και απλούς ανθρώπους, συμμετείχε σε παρακάθια και απέκτησε πολλούς φίλους.
Αητεν’τς επαραπέτανεν…
Ο Ζώρας Μελισσανίδης, στις 14 Μαΐου του 2002, σε ηλικία 82 χρόνων έφυγε από τη ζωή. Ήξερε όμως ότι ο γιος του ο Δημήτρης Μελισσανίδης δεν θα ξεχνούσε τον Πόντο, παρά την μυθιστορηματική επιχειρηματική του πορεία. Τα δείγματα άλλωστε τα είχε δώσει ήδη ο «Τίγρης», ένας χαρακτηρισμός που άρεσε στον Ζώρα Μελισσανίδη.
Στην κηδεία του, στον δρόμο προς την τελευταία του κατοικία, κάτω από τα έλατα της Παναγίας Σουμελά, στις πλαγιές του Βερμίου, τον ξεπροβόδισαν χιλιάδες Πόντιοι (ανάμεσα τους πολλοί που είχαν ευεργετηθεί) από όλη την Ελλάδα, τραγουδώντας όλοι μαζί το «Αητεν’τς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνια».
Όλοι αυτοί ήταν η «οικογένεια» του, που ανταμώθηκαν και γνωρίστηκαν για πρώτη και για τελευταία φορά
Το Μελισσανίδειον Μέλαθρον
Μετά το θάνατο του Ζώρα Μελισσανίδη, τα παιδιά του Δημήτρης και Ιάκωβος διέθεσαν πάνω από 5 εκατομμύρια ευρώ και έχτισαν στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, το «Μελισσανίδειον Μέλαθρον». Έναν ξενώνα (100 δωματίων) υψηλής αισθητικής, στη μνήμη του πατέρα τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τα εγκαίνια (Αύγουστος 2011), ο Αγιασμός τελέστηκε με τον σταυρό ευλογίας που εδωρήθη από τον Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μανουήλ Γ’ – τον Μεγάλο Κομνηνό, για το σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής, στις αρχές του 14ου αιώνος.
Τέλος, να σημειωθεί πως ένα από τα 64 δεξαμενόπλοια που έχει η οικογένεια Μελισσανίδη, φέρει το όνομα «Zoras».