«Ο Απρίλτς πότε κλαίει και πότε γελάει» λέει μια Ποντιακή έκφραση, που συνήθιζαν να λένε για τον μήνα Απρίλιο, στο Σταυρίν και στην Κρώμνη. Οι κάτοικοι του Πόντου τον δεύτερο μήνα της άνοιξης οδηγούσαν τα ζώα τους για βοσκή, ενώ παράλληλα άρχιζαν και οι γεωργικές εργασίες.
Ενώ τα κρύα του Απριλίου ήταν ανεπιθύμητα,
αντιθέτως η βροχή ήταν καλοδεχούμενη
Καιρικές συνθήκες
Από άποψη καιρικών συνθηκών, κατά τον μήνα Απρίλιο, στον Πόντο επικρατούσαν ίδιες συνθήκες όπως και στην Ελλάδα. Ο καιρός ήταν άστατος και η άνοιξη αργούσε να έρθει. Ορισμένες φορές έκανε τόσο πολύ κρύο, ώστε ο καιρός θύμιζε χειμώνα.
Απρίλτς έρται και περά, τ’ άλλο κλαίει τ’ άλλο γελά!
Ο Απρίλιος έρχεται και περνά, μια κλαίει και μια γελά! Δηλαδή ο καιρός τον Απρίλιο δεν είναι σταθερός, αλλά έχει τις βροχερές και τις αίθριες ημέρες του…
Ενώ όμως τα κρύα του Απριλίου ήταν ανεπιθύμητα, αντιθέτως η βροχή ήταν καλοδεχούμενη. Μάλιστα λέγανε και σχετική ευχή:
«Τον Μάρτ’ να μη βρέχ’, τον Απρίλ’ να βρέχ’»
Όπως συνέβαινε σε κάθε μήνα, έτσι και τον Απρίλιο, όταν γεννιόταν μια αγελάδα, της έδιναν απαραίτητα το όνομα… «Απριλίτζα» ή «Απρίλα».
Γεωργικές εργασίες
Οι κάτοικοι του Πόντου το μήνα αυτόν οδηγούσαν τα ζώα τους για βοσκή, αφού έλιωναν τα χιόνια. Ενώ η γη σιγά-σιγά έβγαζε χορτάρι. Παράλληλα τον μήνα Απρίλιο, στον Πόντο άρχιζαν και οι γεωργικές εργασίες.
«Έρθεν ο Απρίλτς με το καλόν, έγκεν τα πρασινάδας,
ξενιτεύνε οι παντρεμέν’… κλαινίζνε τα νυφάδας»
Μόλις ερχόταν ο Απρίλιος, τραγουδούσανε το παρακάτω δίστιχο, το οποίο σε άλλες περιοχές του Πόντου, το λέγανε για τον μήνα Μάρτιο…
«Απρίλτς φέρ’ τα χελιδόναι
κελαηδούν και λιών’ τα χιόναι»
Ο Απρίλιος στον Πόντο
Η λέξη Απρίλιος παράγεται από τη λατινική λέξη «Aprilis» και αυτή από το ρήμα «aperio». Που σημαίνει «ανοίγω» και σαφώς αφορά την εποχή της Άνοιξης. Κατά την οποία όλα τα φυτά, τα λουλούδια και τα δέντρα ανοίγουν / ανθίζουν.
Στην Οινόη λεγόταν «Απρίλης». Στην Τραπεζούντα «Απρίλ’ς». Στα Κοτύωρα, τη Σάντα, τη Τραπεζούντα και τη Χαλδία λεγόταν «Απρίλτς». Στα Κοτύωρα λεγόταν και «Αγιωργίτας» ή «Αεργίτας» από την γιορτή του Αγίου Γεωργίου.
Μερικοί Πόντιοι συγχέουν τον μήνα Απρίλιο με τον Νοέμβριο, που λέγεται στα Ποντιακά «Αεργίτες»
Η σύγχυση προέρχεται από το γεγονός ότι ο Άγιος Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος γιορτάζεται στις 23 Απριλίου. Ο «Πόντιος» Άγιος Γεώργιος* γιορτάζεται στις 3 Νοεμβρίου. Γι’ αυτό και ο Νοέμβριος στα Ποντιακά λέγεται «Αεργίτες», δηλαδή ο μήνας του Αγίου Γεωργίου.
Στις 23 Απριλίου γιορτάζεται η μνήμη των άθλων του Αγίου Γεωργίου και στις 3 Νοεμβρίου η ανακομιδή των λειψάνων του. Ενδεικτικός είναι ο στίχος:
«Αεργίτα -Νοέμβριο- στρώσον – Απριλί σκώσον»
Δηλαδή τον Νοέμβριο στρώσε, γιατί μπαίνει ο χειμώνας με το κρύο… και τον Απρίλιο ξέστρωσε, γιατί έρχεται το καλοκαίρι…
Οι γιορτές του Απριλίου
Οι σημαντικότερες γιορτές στον Πόντο, τον μήνα Απρίλιο, ήταν οι εξής:
- 1 Απριλίου: Της Οσίας μητρός ημών Μαρίας της Αιγυπτίας.
- 12 Απριλίου: Της Οσίας Ανθούσας, κόρης του εικονομάχου Κωνσταντίνου Ε’ Ισαύρου, του Κοπρώνυμου.
- 20 Απριλίου: Του ιερομάρτυρα Αναστασίου επισκόπου Αντιοχείας, του επονομαζόμενου Σιναϊτου.
- 23 Απριλίου: Του Αγίου Γεωργίου του μεγαλομάρτυρα και τροπαιοφόρου.
- 24 Απριλίου: Της Οσίας μητρός ημών Ελισσάβετ, από τα Λιβάδια της Τραπεζούντας.
- 25 Απριλίου: Του Αγίου Μάρκου.
Εννοείται πως η μεγαλύτερη γιορτή όλων ήταν το Πάσχα, όταν αυτό έπεφτε μέσα στον Απρίλιο. Μάλιστα, σε ορισμένες περιοχές του Πόντου, τον Απρίλιο τον αποκαλούσαν και «Λαμπριάτη». Επειδή τις περισσότερες φορές η Λαμπρή έπεφτε μέσα στον μήνα αυτό.
Είδα σ’ οψέ κι οσήμερον, είδα σε τ’ Αϊλία…
είδα σε τ’ Αεμάρκονος και με τα φουλιρία
* Ο Άγιος Γεώργιος είχε καταγωγή από την πλευρά του πατέρα του, την Νεοκαισάρεια του Καππαδοκικού Πόντου και από την μητέρα του, την Λύδδα της Παλαιστίνης.