Η εγκυμοσύνη (βαρασία) τα παλιότερα χρόνια, στον Πόντο. Προλήψεις, συνήθειες και περιορισμοί για την εγκυμονούσα και την οικογένεια της. Οι προετοιμασίες για τη γέννα και η πρόβλεψη φύλου του μωρού.
Η εγκυμοσύνη, ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη ζωή της γυναίκας
Εγκυμονούσα – Βαρασμέντσα
Την εγκυμοσύνη τα παλιότερα χρόνια, στον Πόντο, την θεωρούσαν ντροπή! Για τον λόγο αυτό η εγκυμονούσα (η βαρασμέντσα) προσπαθούσε με κάθε τρόπο ν’ αποκρύψει την εγκυμοσύνη της, με κατάλληλη αμφίεση (με σάλια και μαντίλια μπροστά στη μέση της κ.τ.λ.).
Κρυβόταν ακόμα κι’ από τον πατέρα και τη μητέρα της και πολύ περισσότερο από τον πεθερό και την πεθερά της. Ήταν σαν ν’ αναγνώριζε πως έκανε μια μεγάλη… αμαρτία. Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα έχασε την αρχική του αυστηρότητα και οι σχέσεις της εγκυμονούσας με τους γονείς και τα πεθερικά της γίνανε λογικότερες.
Φυλαγόταν τόσα πολύ για να μη την καταλάβουν, που μπορούσε να γεννήσει χωρίς να την πάρουν μυρωδιά. Ενώ όλα τα ρουχαλάκια και τα σχετικά με τη γέννα του παιδιού τα φρόντιζε κρυφά, σε συνεννόηση με τυχόν κουνιάδες της ή αδελφές και φίλες της.
Ο περιορισμός αυτός ήταν αιτία να μη μπορεί να ζητάει φαγητά και τρόφιμα γενικά, που τα θυμόταν ή της ερχόταν ή μυρωδιά τους. Όπως συμβαίνει φυσιολογικά σ’ όλες σχεδόν τις έγκυες γυναίκες. Ωστόσο οι άντρες τους φρόντιζαν να τις φέρνουν κρυφά ότι ζητούσαν και ότι καλό και σπάνιο (αγνέρ’) βρίσκανε στην αγορά.
Το ρήμα «γεννώ» δεν το χρησιμοποιούσαν στα Κοτύωρα για τις γυναίκες
Έλεγαν π.χ. «η τάδενα ά εφτάει μωρόν» ή «εποίκεν μωρόν» ή «ελευθερώθεν». Και επειδή όπως είπαμε, κρύβανε την εγκυμοσύνη τους, άκουγε κανείς και απορίες σαν κι αυτές: «Μώσε! Ελευθερώθεν και χαπάρ’ πά ΄κ΄ είχαμε ντο έτονε και βαρασμέντσα».
Προετοιμασίες για τη γέννα
Καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, η εγκυμονούσα εξακολουθούσε να κάνει τις δουλειές του σπιτιού, όπως και πρώτα. Όταν πλησίαζαν οι μέρες της γέννας, φρόντιζε να καθαρίσει και να τακτοποιήσει όλο το σπίτι, τα υπόγεια, τα έπιπλα, τα μαγειρικά σκεύη κ.τ.λ.
Επίσης φοβόταν και φυλαγόταν από την κακογλωσσιά. Ενώ εάν τύχαινε ν’ αρρωστήσει, δεν καλούσαν το γιατρό – αλλά τη μαμμή. Την οποία είχαν υπόψη τους να φέρουνε στη γέννα.
Μετά τον έβδομο μήνα έπρεπε να επιζητεί να περπατάει όσο το δυνατόν περισσότερο
Πριν φτάσουν οι μέρες της, όλα τα ρουχαλάκια (τα λώμματα) και τα σχετικά με τη γέννα τού μωρού έπρεπε να ετοιμαστούν. Τα συνηθισμένα ρουχαλάκια ήταν: Πουκαμισάκια (καμισόπα), ρομπίτσες, πανάκια (εγκουνόπα) σκουφιά, καλτσάκια κ.τ.λ.
Οι αποβολές
Στον Πόντο, τις αποβολές τις θεωρούσαν μεγάλη αμαρτία και προσπαθούσαν να την αποφύγουν με κάθε τρόπο. Όποια πάθαινε αποβολή δεν της έπεφτε μετάληψη για 3 χρόνια. Ενώ όποια προχωρούσε σε έκτρωση, δεν τη μεταλάβαινε ο παπάς για 7 χρόνια.
Ο βίαιες αποβολές «το ρούξιμον τη μωρί’» μπορούσαν να προκληθούν συνήθως:
- Από απότομη μεγάλη λύπη ή χαρά.
- Από τρόμο και υπερβολικό φόβο.
- Από καθαρτικό που παίρνανε κάποτε, χωρίς να ξέρουν τις συνέπειες.
- Από σήκωμα βάρους ή υπερκόπωση.
- Από μυρωδιές φαγητών, εάν η εγκυμονούσα ήταν υπερευαίσθητη.
Ο τεχνητές αποβολές – εκτρώσεις «το χάσιμον τη μωρί’» ήταν πολύ σπάνιες. Κυρίως γινότανε για την εξαφάνιση καρπού παράνομου έρωτα. Οι συνηθισμένοι τρόποι ήταν:
- Βάζαν τα πόδια σε ζεστό νερό.
- Παίρνανε καθαρτικό ή κινίνο σε αυξημένη δόση.
- Καθόντουσαν σε δοχείο με αχνιστό νερό! Για αποτελεσματικότερα, πριν κάτσουν, έριχναν στο δοχείο αναμμένα κάρβουνα.
Πρόβλεψη φύλου
Εάν η εγκυμονούσα πάχαινε κατά τα πισινά της στο διάστημα τής εγκυμοσύνης της, λέγαν ότι θα κάνει κορίτσι. Κι’ αντίθετα εάν αδυνατούσε στα πισινά, λέγανε πώς θα κάνει αγόρι.
Εάν έβγαζε στο πρόσωπο πανάδες ή ρόγας, ή πυκνάδες (εμπαλώθεν το πρόσωπον ατς), λέγαν πώς θα κάνει κορίτσι. Ενώ εάν το πρόσωπο έμενε καθαρό, αγόρι.
Εάν ή κοιλιά της μετά τον 7ο μήνα ήτανε φουσκωμένη κατά πλάτος, προμάντευαν κορίτσι. Σε αντίθετη περίπτωση, αγόρι.
Εάν η εγκυμονούσα είχε ήδη αγόρι που θήλαζε και έμενε εκ νέου έγκυα, σε περίπτωση που το γάλα της πείραζε αμέσως το βρέφος, ήταν παρατηρημένο ότι θα έκανε κορίτσι.
Συνήθειες – Δοξασίες – Προλήψεις
Για τις έγκυες και γενικά για την εγκυμοσύνη, στον Πόντο υπήρχαν διάφορες προλήψεις και δοξασίες. Π.χ.:
- Η εγκυμονούσα έπρεπε να μαζεύεται από νωρίς το βράδυ στο σπίτι της. Εάν τύχαινε για οποιοδήποτε λόγο ν’ αργήσει σε επίσκεψη, έπρεπε στην επιστροφή της ν’ αποφύγει να περάσει από ρεματιές. Για να μη πάθει από προσβολές πονηρών πνευμάτων.
Γι’ αυτό, αν οπωσδήποτε ήταν υποχρεωμένη να περάσει από ρεματιά για να πάει σπίτι της, την κρατούσαν και έμενε τη νύχτα στου συγγενή, όπου ήταν επίσκεψη. Τις προφυλάξεις αυτές τις λάβαινε, πολύ αυστηρότερα, αν ήτανε στην πρώτη της εγκυμοσύνη.
- Η εγκυμονούσα απαγορευόταν να σφάζει πουλερικά. Το είχανε σε κακό και μάλιστα λέγανε πώς το παιδί μπορεί να γίνει ασθματικό (να χουρχουρίζ’).
- Η εγκυμονούσα έπρεπε να βαστάει αυστηρά τις αργίες. Δεν έπιανε τις ημέρες αυτές ούτε μαχαίρι.
- Έπρεπε ν’ αποφεύγει να βλέπει σημαδεμένο άνθρωπο ή και ασχημομούρη, (κακομοιριαμένον) έως τον 6ο μήνα, τουλάχιστον. Απεναντίας έπρεπε να επιζητεί να βλέπει πάντα όμορφα παιδιά, όμορφες γυναίκες κι’ άντρες και καλλιτεχνικές εικόνες και φωτογραφίες.
Γι’ αυτό ήτανε κατάλληλα στολισμένο το δωμάτιο της. Πίστευαν ότι το έμβρυο παίρνει τη μορφή και γενικά τις ιδιότητες των προσώπων που βλέπει τακτικά και εντυπώνει η εγκυμονούσα.
- Έπρεπε ν’ αποφεύγει να ειρωνεύεται ή να κοροϊδεύει. Οποιονδήποτε αδικημένο από τη φύση, είτε πνευματικώς – είτε σωματικώς. Προπαντός να μη τους απομιμείται με αναπαραστάσεις των ελαττωμάτων τους. Το είχανε σε κακό και πίστευαν ότι για τιμωρία, μπορούσε να γεννηθεί το μωρό με τα ελαττώματα που θα κορόιδευε η μάνα του.
- Έπρεπε ακόμα ν’ αποφεύγει να δει πεθαμένο. Σκοτωμένο, κρεμασμένο, τραυματισμένο άνθρωπο κ.τ.λ.
Γενικώς οι μεγάλες και απότομες συγκινήσεις, είτε για λύπη είτε για χαρά έπρεπε ν’ αποφεύγονται και προπάντων στην πρώτη εγκυμοσύνη. Γιατί πίστευαν ότι μπορούσαν να προξενήσουν κακό στο μωρό που θα γεννιόταν ή και στην ίδια.
Η εγκυμονούσα ούτε βάφτιζε παιδιά, ούτε κρατούσε στέφανα σε γάμο