Η σφαγή των νηπίων της Σάντας. Μια από τις πιο τραγικές και συνταρακτικές στιγμές κατά τη Γενοκτονία των Ποντίων, που έζησαν 400 κατατρεγμένοι Πόντιοι. Oι Σανταίοι την γνωρίζουν όλοι, ίσως και πολλοί άλλοι…
Τη νύχτα της 10ης προς 11η Σεπτεμβρίου 1921
Η μαρτυρία
Η μαρτυρία της «τρομερωτέρας» νύχτας. που έζησε ένα πλήθος 400 κατατρεγμένων ανθρώπων…
Πολλοί Σανταίοι, περίπου 400 άτομα, φίλοι – συγγενείς καθώς και οι οικογένειες των ανταρτών, για ν’ αποφύγουν τον εκτοπισμό ανέβηκαν στο βουνό. Κλείστηκαν στην σπηλιά της Μάγαρας, απ’ όπου με τη βοήθεια των ανταρτών θα κατέβαιναν στην Τραπεζούντα. Ανάμεσα στο πλήθος υπήρχαν αρκετά βρέφη και μικρά παιδιά…
Οι αντάρτες αντιλήφθηκαν ότι βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Οι Τούρκοι ήταν πολλοί ενώ αυτοί λίγοι. Γι αυτό αποφάσισαν να φυγαδεύσουν τα γυναικόπαιδα προς το πυκνό δάσος. Και από εκεί θα τα οδηγούσαν αργότερα στην Τραπεζούντα.
Στο σχέδιο τους αυτό ήταν εμπόδιο τα μικρά παιδιά και τα βρέφη. Φοβήθηκαν μήπως με το κλάμα τους, κατά την έξοδο από την σπηλιά, θα προδίδονταν το σχέδιο τους.
Και τότε συνέβηκε το πιο τραγικό, συνταρακτικό και δεν ξέρω πως αλλιώς να το πω γεγονός, στην ιστορία της Σάντας…
Αποφάσισαν και έσφαξαν επτά βρέφη και τα άφησαν στην άκρη του δρόμου! Επτά αγγελούδια, φύλακες των Τριακοσίων! Καημένες μάνες – Τραγικές γυναίκες! Την άλλη μέρα οι Τούρκοι, όταν τα είδαν, κατάλαβαν ότι οι Σανταίοι ήταν αποφασισμένοι για όλα. Για τον λόγο αυτό και δεν τους κυνήγησαν.
Η σφαγή των νηπίων της Σάντας
Δεν εξετάζω το πώς και το γιατί. Δεν μπορώ και δεν θέλω να εμβαθύνω για το αν έπρεπε ή δεν έπρεπε. Αυτό το αφήνω στους ιστορικούς και στους ψυχολόγους στρατιωτικούς. Ξέρω πως ο πόλεμος είναι σκληρός και δημιουργεί μια άλλη, διαφορετική ψυχολογία.
Όμως μου κάνει εντύπωση πως οι καθ’ όλα άξιοι ιστορικοί μας, που και σεβασμό και ευγνωμοσύνη τους οφείλουμε, δεν εξερεύνησαν και δεν ασχολήθηκαν μ’ ένα τέτοιο γεγονός…
Σπατάλησαν τόσο χρόνο για να ερευνήσουν πόσοι Τούρκοι και πόσοι Έλληνες σκοτώθηκαν στην άλφα και στην βήτα μάχη. Και δεν άξιζε ν’ ασχοληθούν με το γεγονός αυτό; Όταν έγραψαν την ιστορία της Σάντας, ζούσαν ακόμη οι μάνες και οι θείες των παιδιών. Γιατί δεν τις ρώτησαν; Ας μην έκριναν. Ας κατέγραφαν μόνο μαρτυρίες. Ήταν παράλειψη.
Ο Μιλτιάδης Νυμφοπουλος γράφει ότι οι μάνες μέσα σ’ένα παραλήρημα έδωσαν τα παιδιά με τη θέληση τους. Δεν αναφέρει όμως το μαρτύριο καμίας μάνας. Ο Στάθης Αθανασιάδης (Γερο-Στάθης) το αναφέρει απλά και αντιπαρέρχεται σιωπηλά.
Εγώ θ’ ασχοληθώ με τα συναισθήματα, τον πόνο και τη βασανιστική σιωπή εκείνων των γυναικών…
Τις ρώτησαν για το πόσο πόνεσαν, πόσο μάτωσαν; Τις ρώτησαν για τον σπαραγμό της καρδιάς τους; Πως ένιωσαν άραγε αργότερα, όταν η μπόρα πέρασε;
Αν μετάνιωσαν; Αν καταράστηκαν, αν είχαν ήσυχη την συνείδηση τους. Αν τα βράδια δεν έρχονταν τ’ αγγελούδια τους στον ύπνο τους;
Τις ρώτησε κανείς κάτω από ποιες συνθήκες δώσανε τα παιδιά τους; Δεν είναι ψυχολογική πίεση; Δεν είναι εκφοβισμός;
Σκληρός ο πόλεμος δεν λέω. Σκληρό, όμως πολύ σκληρό και τραγικό για τις μάνες. Που φοβισμένες, ζαλισμένες, κυριολεκτικά χαμένες, έδωσαν τα παιδιά τους. Φοβήθηκαν την αμαρτία, μη πάρουν στο λαιμό τους και τους άλλους.
Παιδιά που επέζησαν
Πόσο σας σκέφτομαι και πόσο πονώ τον πόνο σας! Καταλαβαίνω πως περάσατε τη ζωή σας ολόκληρη με μια ανοικτή πληγή στην καρδιά. Εμείς έστω και τώρα, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να σας θυμόμαστε. Να σας ανάβουμε ένα κερί και να καθησυχάζουμε τις ψυχές σας. Λέγοντας πως αυτά έχει ο πόλεμος.
Από την φουρνιά των παιδιών, μερικά επέζησαν από τη σφαγή των νηπίων της Σάντας. Μια ήταν και η Όλγα τη Σωτήρ’ τη Κώστη. Έζησε, γέρασε στη Νέα Σάντα του Κιλκίς και πέθανε πριν μερικά χρόνια. Αυτήν, η μάνα της δεν θέλησε να την δώσει. Αντιστάθηκε! Μετά από την παρακάτω διαβεβαίωση, την άφησαν…
«Αν τερώ πως κλαίει, με τα χέρα ‘μ θα φουρκίζ’ ατό»
Αν δω ότι κλαίει, θα το πνίξω με τα χέρια μου
Εκτός από την Όλγα Σωτηροπουλου, γλίτωσαν την φοβερή εκείνη νύχτα και η Νάζη Ποταμοπούλου το γένος Τσακμακίδου. Αυτήν, η μάνα της Αγγέλη Τσακμακιδου, τόλμησε να την αρπάξει και μέσα στην βροχή – μέσα στο πυκνό σκοτάδι, χάθηκαν στο δάσος. Απ’ όπου περπατώντας έφτασαν στην Παναγία Σουμελά.
Στον δρόμο συναντήθηκε με μια άλλη μητέρα. Κι αυτή τρομοκρατημένη μη χάσει το παιδί της, κοριτσάκι κι αυτό, χώθηκε νυχτιάτικα στο δάσος, με κατεύθυνση το Μοναστήρι. Αυτή ήταν η Θάλεια Σιτμαλίδου, το γένος Πενταζή με τη μικρη Νάζη.
Και οι δύο παραπάνω περιπτώσεις αφορούσαν μανάδες που είχαν από ένα μόνο παιδί. Γι’ αυτό τόλμησαν τη φυγή μέσα στο δάσος.
Αυτά τα τραγικά, σπαρακτικά, θλιβερά γεγονότα έγιναν στα βουνά της Σάντας
Από τους κακόμοιρους τους εξόριστους, όσοι επέζησαν, ύστερα από τόσες κακουχίες, ήρθαν στην Ελλάδα. Όπως και οι άλλοι Σανταίοι που είχαν μείνει στην Τραπεζούντα. Ήρθαν με την Συνθήκη της Λωζάνης, όλοι στην Μητροπολιτική Ελλάδα.
«Σο πλάν την Ρωμανία» – «Στην αντίπερα Ελλάδα» δηλαδή. Όπως έλεγε ο μεγάλος Πόντιος ποιητής Ηλίας Τσιρκινίδης, στο ποίημα του «Ο Δήμον». Στην Ελλάδα όπου τους περίμενε ένας άλλος Γολγοθάς. Ένας σκληρός και ανελέητος αγώνας. Ο αγώνας για επιβίωση.
Ακούστε στο παρακάτω video, την συγκλονιστική αφήγηση, από τον Τάκη Βαμβακίδη
Κείμενο: Ελένη Νυμφοπούλου – Παυλίδου
Μουσική – Λύρα: Δημήτρης Πιπερίδης