Ηλίας Τσιρκινίδης, ο μεγάλος της Ποντιακής ποίησης που έγραφε στη Ποντιακή διάλεκτο. Τα έργα του χαρακτηρίζονται για το πλούσιο λεξιλόγιο, την ομαλή και γνήσια Ποντιακή διάλεκτο και τη λατρεία για καθετί Ποντιακό.
Οι Πόντιοι τον αποκάλεσαν «Ο Παλαμάς των Ποντίων»
Βιογραφία
Ο Ηλίας Τσιρκινίδης γεννήθηκε στο Νοβοροσίσκ της Ρωσίας το 1915, από γονείς που κατάγονταν από το Σταυρίν της περιφέρειας Αργυρούπολης του Πόντου. Το 1925 ήρθε οικογενειακώς στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε αρχικά στην Καλλιθέα Αττικής. Αργότερα μετακινήθηκε στη Δροσιά Αττικής, όπου διέμενε μέχρι του θανάτου του, την 1η Μαρτίου του 1999.
Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών Επιστημών (ΑΣΚΕ). Αφού πήρε το πτυχίο του, διορίστηκε το 1941 στο υπουργείο Επισιτισμού και μετά από την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, σταδιοδρόμησε στο Δημόσιο.
Χρημάτισε Έπαρχος της Σιντικής, των Γρεβενών και Παιονίας του Κιλκίς. Το 1952 τοποθετήθηκε στην επαρχία Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος και το 1960 διορίσθηκε Νομάρχης Θεσπρωτίας. Υπηρέτησε επίσης ως Νομάρχης στους νομούς Λευκάδας και Καβάλας ως το 1965, οπότε βγήκε στη σύνταξη.
Ο Ηλίας Τσιρκινίδης, για τη προσφορά του στην πατρίδα τιμήθηκε με διακρίσεις
Τιμήθηκε για την διοικητική του δράση με το μετάλλιο των «Εξαιρέτων Πράξεων», τον «Χρυσούν Σταυρόν» του «Τάγματος των Ταξιαρχών» του Γεωργίου Α΄ και το «Παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής» της Ιταλικής Δημοκρατίας.
Για την προσφορά του στα Ποντιακά γράμματα, ο Ηλίας Τσιρκινίδης τιμήθηκε με δίπλωμα τιμής από το Σωματείο Παναγία Σουμελά, την Ομοσπονδία Ποντιακών Συλλόγων Δυτικής Γερμανίας και Δυτικού Βερολίνου και την Ένωση Ποντίων Ελληνικού «Τα Σούρμενα».
Επίσης τιμήθηκε με δίπλωμα τιμής και χρυσό μετάλλιο από τον Καλλιτεχνικό Οργανισμό Ποντίων Αθηνών (Κ.Ο.Π.Α.), του οποίου χρημάτισε Πρόεδρος από το 1967 ως το 1991. Ποιήματά του δημοσιεύθηκαν σ’ όλα σχεδόν τα Ποντιακά περιοδικά, που εκδόθηκαν από το 1936 και έπειτα.
Ο ίδιος με την μετριοφροσύνη που τον διέκρινε, δεν αποζητούσε τιμές ούτε δικαιώματα για τον πλούσιο θησαυρό που μας άφησε. Στο «Τετράδιο», τελευταίο ποίημα της Συλλογής του «Ο Τραβωδάνον», γράφει:
«Έναν εγκάλιαν μάραντα έγκα ασ’ σόν παρχάριν
κ’ εντάμαν το τετράδιον όθεν τα τραβωδίας
ντό έγραψα με την σειράν, ‘ς σα χρόνια ντό εδέβαν.
Ευρετικά ‘κι ψαλαφώ, τάξιμον ‘κι αναμένω…»
Τα έργα του
Στην Ποντιακή λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε ο Ηλίας Τσιρκινίδης το 1939, με το ποίημά του «Το Γήτεμαν», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ποντιακά Φύλλα». Το πρώτο ποίημα ακολούθησαν κι άλλα: «Ο Τσοπάνον», «Η Μάννα», «Ο Τραβωδιάνον», «Ο Δήμον ο Κεμεντζετσής» κι άλλα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Χρονικά του Πόντου».
Ο Ηλίας Τσιρκινίδης υπογραμμίζει σε σχετικό κείμενό του στην «Ποντιακή Εστία»:
«Οτιδήποτε γράφτηκε ή γράφεται στον έμμετρο και πεζό λόγο, έχει τη σφραγίδα της Ποντιακής νοσταλγίας. Της νοσταλγίας των τόπων, όπου κάθε σπιθαμή γης ήταν γνώριμη και χιλιοτραγουδισμένη»
Όλα τα ποιήματα του Ηλία μιλούν για τον Πόντο και για τη ζωή στον Πόντο. Αποτελούν αναδρομή νοσταλγική ανθρώπου που γεννήθηκε, έζησε και μεγάλωσε στον Πόντο, παρότι δεν γεννήθηκε εκεί.
Το 1990 στην έκδοση με τίτλο «Ο Τραβωδιάνον», περιλαμβάνει τις δύο προηγούμενες συλλογές, «Το Γήτεμαν» και «Το Μένεμαν» και τα ποιήματα που μέχρι τότε έγραψε, εννέα στο σύνολο, με εισαγωγικό τίτλο «Στοχασία».
Ακούραστος εργάτης του Ποντιακού πνεύματος ο Ηλίας Τσιρκινίδης, τα τρία τελευταία χρόνια μας άφησε δύο πρωτότυπες εργασίες του:
- Το 1996, την εργασία με τίτλο «Πόντιοι Ποιητές – Ανθολόγιο», έκδοση του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί».
- Το 1998, την εργασία με τίτλο «Ποντιακά Δημοτικά Τραγούδια», έκδοση του ιδίου.
Ποντιακό θέατρο
Βαθύς γνώστης της Ποντιακής διαλέκτου, άφησε τη σφραγίδα του και στο Ποντιακό θέατρο. Ένα από τα έργα του «Δαβίδ ο Μέγας Κομνηνός», σε σκηνοθεσία του ιδίου, ανέβηκε από την Ποντιακή Σκηνή του Καλλιτεχνικού Οργανισμού Ποντίων Αθηνών, το 1983.
Όπως και τα ποιήματα του, έτσι και τα θεατρικά του έργα, «Τ’ όρωμαν και το κρίμαν – Ο πόλεμον κατάρα έν‘ – Ιωάννης Καλογιάννης Μ. Κομνηνός – Τη Τρίχας το γεφύριν», χαρακτηρίζονται για το πλούσιο λεξιλόγιο, την ομαλή και γνήσια Ποντιακή διάλεκτο και τη λατρεία για καθετί Ποντιακό.
Οι διακρίσεις που δεν ήρθαν
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έγραψε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάνος Καϊσίδης, για τον Ηλία Τσιρκινίδη:
Το ποιητικό του έργο, γραμμένο εξ ολοκλήρου στην Ποντιακή διάλεκτο, για αυτόν το λόγο και εξ αιτίας άλλων συγκυριών, δεν προβλήθηκε στον βαθμό που του άξιζε.
Έτσι περιορίστηκε έως τώρα να διαβάζεται από ένα αναγνωστικό κοινό Ποντίων, κάποιας ηλικίας συνήθως. Kαι όχι από το πλατύτερο κοινό, που το συναποτελούν οι Πόντιοι μαζί με τους άλλους Έλληνες.
Μάλιστα, αν οι υπόλοιποι Έλληνες, και ειδικότερα οι οικολόγοι, διάβαζαν τον Ηλία Τσιρκινίδη, θα τον είχαν ανακηρύξει ποιητή τους. Αφού το έργο του είναι πλημμυρισμένο από την ομορφιά της φύσης και κύριο χαρακτηριστικό του ποιητή είναι Η απέραντη αγάπη για τη φύση.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο Ηλίας Τσιρκινίδης δεν τιμήθηκε με πανελλήνιες διακρίσεις
Βεβαίως, στην Ελλάδα οι πνευματικοί άνθρωποι συνηθίζεται να τιμώνται μετά θάνατον. Αλλά τις τελευταίες δεκαετίες ξέφυγαν οι Έλληνες από αυτόν τον κανόνα και τίμησαν, όσο ζούσαν, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Γιώργο Σεφέρη και άλλες κορυφαίες μορφές της λογοτεχνίας. Αναγορεύοντάς τους σε επίτιμους διδάκτορες πανεπιστημίων ή με την απονομή άλλων διακρίσεων.
Οι διακρίσεις αυτές απονέμονται, εν ζωή ή μετά θάνατον, σε κορυφαίους ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών ύστερα από εισήγηση κάποιων φορέων…
«Ο αθόρυβος μέχρι το θάνατό του Ηλίας Τσιρκινιδης, γεμάτος μετριοφροσύνη ποιητής, με το τεράστιο σε ποιότητα έργο του, δεν τιμήθηκε όσο έπρεπε, γιατί οι φορείς των Ποντίων… χορεύουν!»