Στον Πόντο ο Μάιος λεγόταν «Καλομηνάς». Από το επίθετο «ΚΑΛΟΣ» και το ουσιαστικό «ΜΗΝΑΣ». Κατά τον μήνα αυτό, η άνοιξη έφτανε για τα καλά και η ύπαιθρος μοσχοβολούσε από το μεθυστικό άρωμα των λουλουδιών.
Σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας ο Μάιος
Στην Κερασούντα και στη Χαλδία υπήρχε ρήμα «Καλομηνεύκομαι» που σήμαινε: «Φέρομαι σαν τον Μάϊο». Στην Οινόη, την Κερασούντα και την Ινέπολη, ο Καλομηνάς λεγόταν και «Μάης». Μάλιστα στην Ινέπολη υπήρχε και το επίθετο «Μαέσιος», δηλαδή «Μαγιάτικος».
Πρωτομαγιά
Ο Μάιος ήταν ο μήνας των λουλουδιών, της βλάστησης και της καρποφορίας. Παρ’ όλα αυτά, ήταν και ένας πολύ βροχερός μήνας, με το χαλάζι επίσης να πέφτει πολύ συχνά.
Το πρωί της 1ης του Καλομηνά έτρωγαν άρτο που είχαν φυλάξει από τη Μεγάλη Πέμπτη και έπιναν γάλα
Κατόπιν έβγαζαν τα ζώα από το μαντρί και τα οδηγούσαν στη βοσκή. Αφού τα στόλιζαν με «τραχολίδια» (πολύχρωμες κορδέλες) και με κουδούνια. Τα οδηγούσαν κρατώντας στο χέρι βέργες από ανθισμένες άγριες τριανταφυλλιές, που τις έλεγαν «μασούρας».
Η έξοδος των αγελάδων για τις εαρινές βοσκές έπρεπε απαραίτητα να γίνει την Πρωτομαγιά. Ενώ στα τέλη του Μαΐου θα άρχιζε η ομαδική μετάβαση των ζώων στα παρχάρια, τους ορεινούς βοσκότοπους.
«Όνταν έρτ’ ο Καλομηνάς, φυτρώνε τα χορτάρια, ντ’ έμορφα επρασίντσανε τα τσόλια τα παρχάρια»
Αξίζει να σημειωθεί πως εκεί στην εξοχή έστηναν γλέντια και φαγοπότια που διαρκούσαν μέχρι το βράδυ, οπότε και γύριζαν στα σπίτια τους.
Παροιμίες – Εκφράσεις
- Στη Ματσούκα, την Σάντα, την Χαλδία και την Τραπεζούντα έλεγαν την παροιμία: «Καλομηνά πα είδα ‘σεν και ξάν’ το μυτί σ’ ύλιζεν». Λεγόταν για τον άνθρωπο που είναι πάντα ο ίδιος και που δεν αλλάζει με τίποτα.
- Σε χωριά της Σαμψούντας έλεγαν την παροιμία: «Βράσον χαλκόν ιμ’ βράσον, ους να φεύ’ ο μισαφίρτς. Κρεμάχ’ τσαρούχ ιμ’ κρεμάχ’, ους να ‘ρται ο Καλομηνάς». Λεγόταν για τον φιλοξενούμενο (μουσαφίρη) που δεν έλεγε να φύγει.
- Στην Κρώμνη και την Ίμερα έλεγαν: «Έρθεν κι ο Καλομηνάς, όλ’ τρών’ κι’ εσύ πεινάς». Δηλαδή: «Ήρθε ο Μάιος, όλοι τρώνε και εσύ πεινάς».
- Στα Κοτύωρα υπήρχε έκφραση για τον αλαζόνα άνθρωπο. «Άμον καλομηνέσ’ κόπρον, σ’ ιφταίρ απάν ‘κι στέκ’» Δηλαδή: «Σαν Μαγιάτικη κοπριά, δεν στέκεται επάνω στο φτυάρι».
- Στον Πόντο, το χαλάζι του Μαϊού δεν το ήθελε κανείς γιατί ήταν καταστρεπτικό. Μάλιστα λέγαν το παρακάτω δίστιχο:
Τ’ αρνί μ’ επαρακάλ’ν ατό, κι ατό εποίν’ νεν νάζια, τα δάκραι μ’ εκατήβαιναν Καλομηνά χαλάζια
Προλήψεις και δοξασίες
Στον Πόντο, ο Μάιος συνδεόταν με προλήψεις και δοξασίες…
Οι κάτοικοι πίστευαν πως την 1η ημέρα του Καλομηνά κινδύνευαν από μάγια. Γι’ αυτό και εκείνη την ημέρα προσπαθούσαν όλοι να προφυλαχθούν με σκόρδα, κρεμμύδια και μαγιοβότανα. Σύμφωνα με το έθιμο, κρεμούσαν στα σπίτια στεφάνια, σύμβολα της δροσιάς και της δύναμης της μαγιάτικης φύσης. Θεωρώντας ότι θα τους μεταδοθεί η υγεία και η ζωντάνια της φύσης.
- Στην Κερασούντα τον Μάιο τον θεωρούσαν μήνα των μαγισσών. Προκειμένου να προφυλαχθούν από την επήρεια του, έφτιαχναν αυτοσχέδιους σταυρούς από βάτα ή φλοιούς. Τον οποίο σταυρό κουβαλούσαν μαζί τους ή τον κρεμούσαν στην εξώπορτα του σπιτιού τους.
- Στο Σταυρίν, τον μήνα Μάιο δεν γινόντουσαν γάμοι, λόγω προλήψεων. Επίσης, το καλαντόνερο το ανακάτευαν μαζί με τον αγιασμό των Φώτων και το φύλαγαν ως ιατρικό. Επίσης, αυτό το μείγμα το ανακάτευαν μαζί με βροχόνερο του Μαΐου και το χρησιμοποιούσαν σαν μαγιά, για να πήξουν το γάλα σε γιαούρτι!
- Στα Κοτύωρα η πρώτη βροχή του Μαΐου πίστευαν πως είχε τη δύναμη να κολλίζει. Δηλαδή να μετατρέπει το γάλα σε γιαούρτι.
- Στη Χαλδία πίστευαν πως αν κάποιος κοιμηθεί έξω στην ύπαιθρο κατά τον Μάιο μήνα, θα πάθει κακό στην υγεία του.
Οι γιορτές του Μαΐου
Τον Μάιο στον Πόντο τιμούσαν ιδιαίτερα τις παρακάτω ημερομηνίες και γιορτές:
- Στις 7 Μαΐου στο χωριό Ματσερά (περιοχή Αργυρούπολης) γιορταζόταν η μνήμη του Νεομάρτυρα Βασιλείου. Ενός κρυπτοχριστιανού που οι Τούρκοι ονόμαζαν «Καρατζά». Ο οποίος δεχόταν τιμές Αγίου, τόσο από Χριστιανούς όσο και από τους Τούρκους.
- Στις 9 Μαΐου γιόρταζαν την μνήμη του Αγίου Χριστόφορου, μεγαλομάρτυρα από τα αρχαία Σούρμενα του Πόντου. Μάλιστα το όνομα του Αγίου τιμάται ιδιαίτερα στον Πόντο. Όσοι το φέρουν ονομάζονται: «Στοφόρος» και «Στοφορίνα».
- Στις 21 Μαΐου γιόρταζαν τη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τους οποίους λάτρευαν ιδιαίτερα.