Ο Μονοκέφαλος αετός του Πόντου είναι το επίσημο σύμβολο δύναμης του Ποντιακού Ελληνισμού. Το έμβλημα της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών, των κυβερνητών της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας.
Το σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού
Ποντιακό έμβλημα
Οι Σταυροφόροι στις 13 Απριλίου 1204 είχαν εκπορθήσει την Κωνσταντινούπολη και είχαν καταλύσει την Ελληνική Αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Τότε, στον Πόντο, οι αδελφοί Αλέξιος και Δαυίδ Κομνηνός ιδρύουν την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και επιλέγουν ως έμβλημα τους τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου. Στόχος τους ήταν η ανακατάληψη της Βασιλεύουσας.
Ο αυτοκράτορας όμως της Τραπεζούντας, Ιωάννης Β΄ (1280-1297), στη διάρκεια της επίσημης υποδοχής του στη Κωνσταντινούπολη (1282), υποχρεώθηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο να παρουσιαστεί μπροστά του με στολή δεσπότη. Χωρίς τα επίσημα Βυζαντινά εμβλήματα των αετών και τα πορφυρένια σανδάλια.
Αμέσως δε ύστερα από τις ευλογίες του γάμου του με την Ευδοκία, ο Ιωάννης Β΄ τιμήθηκε με την άδεια του πεθερού του Μιχαήλ Παλαιολόγου να έχει τα Αυτοκρατορικά εμβλήματα. Αλλά ως έμβλημα τον μονοκέφαλο αετό και όχι τον δικέφαλο.
Μονοκέφαλος αετός
Όμως ο Μονοκέφαλος αετός, ως σύμβολο δύναμης και σημασίας των Ελλήνων του Πόντου, διακρίνεται από τα πιο παλιά χρόνια. Όπως φαίνεται στα νομίσματα της Σινώπης τον 4ο π.Χ. αιώνα. Στα νομίσματα δε αυτά βλέπουμε πως ο αετός κοιτάζει προς το δεξί του φτερό.
Για αποδείξεις παρουσιάζουμε τα παρακάτω:
- Τα 4 αργυρά νομίσματα της Σινώπης του 4ου π.Χ. αιώνα, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο, όλα δείχνουν τον αετό με κεφάλι του βλέποντας προς τη δεξιά φτερούγα (όπως φαίνεται στην παράσταση που δημοσιεύουμε).
- Τα αργυρά νομίσματα της Σινώπης του 4ου αιώνα π.Χ., που βρίσκονται στο Νομισματικό Μουσείο στην Αθήνα, δείχνουν τον αετό να κοιτάζει προς το δεξί φτερό του.
- Στο βιβλίο του Δ.Η. Οικονομίδη «Ο Πόντος και τα Δίκαια του εν αυτώ Ελληνισμού» που τυπώθηκε στην Αθήνα το 1920 (στη σελίδα 146), ο αετός του νομίσματος της Σινώπης του 4ου αιώνα π.Χ. έχει τον αετό να βλέπει προς το δεξί του φτερό.
- Στο βιβλίο του Ντέβιντ Τάλμποτ Ράις «The Church of Hagia Sophia at Trebizond» που εκδόθηκε το 1968 στην Αγγλία (στη σελίδα 118) υπάρχει η ολόσωμη τοιχογραφία του Αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ που ίδρυσε την Αγία Σοφία στη Τραπεζούντα γύρω στα 1250. Η τοιχογραφία αυτή, σε κανονικό μέγεθος ανθρώπου, βρισκόταν μέχρι το 1850 στην Αγία Σοφία. Από τότε έχει εξαφανιστεί. – Στην τοιχογραφία αυτή και στα βασιλικά ενδύματα του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ υπάρχουν πάνω από 15 αετοί με τα κεφάλια τους να στραμμένα προς το δεξί τους φτερό.
- Όλοι οι τόμοι του «Αρχείου Πόντου» έχουν στο εξώφυλλο ένα νόμισμα της Σινώπης του 4ου αιώνα π. Χ.. Το οποίο δείχνει το κεφάλι του αετού να έχει κλίση προς τη δεξιά του φτερούγα.
- Στο Λεύκωμα του 1961 με τον τίτλο «1461 – 1961 Μνήμη Αυτοκρατορίας Μεγάλων Κομνηνών» της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών των Αθηνών, οι αετοί έχουν κλίση των κεφαλιών τους προς τους δεξιούς τους ώμους.
- Η σφραγίδα και τα χαρτοφάκελα της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών των Αθηνών, από την ημέρα της ιδρύσεως της (1927), έχει τον αετό βλέποντας προς τη δεξιά του φτερούγα.
- Ο αετός των Κομνηνών της Τραπεζούντας στο ηρώο των Ποντίων, στη Καλλιθέα των Αθηνών, κοιτάζει προς το δεξί του φτερό.
Συμπέρασμα
Στην αρχαιότητα και στην εποχή των Κομνηνών της Τραπεζούντας, οι Έλληνες Πόντιοι είχαν για έμβλημα τους τον Μονοκέφαλο αετό. Με το κεφάλι του κοιτάζοντας προς το δεξί φτερό του.
Τέλος, να σημειώσουμε ότι η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας επέζησε 257 χρόνια. Έπεσε το 1461, δηλαδή 8 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
Δείτε επίσης: Ο Ποντιακός μονοκέφαλος αετός στη Σητεία
Κωνσταντίνος Χιονίδης
Καθηγητής ιατρικής Πανεπιστημίου Βοστόνης Η.Π.Α.
(Από τη «ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ», Τεύχος 49, Μάρτιος – Απρίλιος 1983)