Η θάλασσα προς βορρά και οι Ποντιακές Άλπεις προς νότο, ορίζουν τη φυσιογνωμία του Πόντου. Το κλίμα στα παράλια είναι θερμό και υγρό, ενώ στην ενδοχώρα ηπειρωτικό, με ψυχρό χειμώνα και ξηρό καλοκαίρι.
Εξίσου πλούσια είναι και η χλωρίδα του Εύξεινου Πόντου
Εύξεινος Πόντος
«Μέλας», «ευρύς», «απείριτος», «ιχθυόεις», «απείρων» και «ατρύγετος» χαρακτηρίζεται ο Πόντος από τον Όμηρο. Σ’ αυτόν, όπως και στους άλλους ποιητές της Αρχαιότητας, η λέξη σημαίνει την πλατιά θάλασσα. Ενώ σπανιότερα, και κατά κανόνα από τους πεζογράφους, χρησιμοποιείται για να δηλωθούν συγκεκριμένα πελάγη. Προσωποποιημένος εμφανίζεται ο Πόντος στον Ησίοδο: είναι Θεός, γιος της Γης και πατέρας άλλων θεοτήτων
Μόλις κατά τον 5ο αι. π.Χ. στα αρχαία κείμενα με τη λέξη «Πόντος» νοείται ο Εύξεινος Πόντος. Ενώ από τους Ελληνιστικούς χρόνους και εξής περιορίζεται να δηλώνει το βορειοανατολικό τμήμα της Μικράς Ασίας. Από το αρχαίο Τίειον μέχρι τη Φάσιδα, και την ενδοχώρα του, το βάθος της οποίας ποικίλλει. Στους χρόνους των Μεγάλων Κομνηνών με τον ίδιο όρο νοούνταν η περιοχή από τον Άλυ μέχρι το Φάσι ποταμό.
Η θάλασσα προς βορρά και οι ορεινοί όγκοι των Ποντικών Άλπεων προς νότο, που αποτελούν συνέχεια της οροσειράς του Καυκάσου και διασχίζουν κατά μήκος το χώρο, ορίζουν τη φυσιογνωμία του και σε μεγάλο βαθμό έχουν καθορίσει την ιστορία του.
Την περιοχή διασχίζουν πολυάριθμοι ποταμοί, όπως «ο Άλυς», «ο Ίρις», «ο Λύκος», «ο Πυξίτης» και «ο Άκαμψις», δημιουργώντας εύφορες καλλιεργήσιμες κοιλάδες
Εμπόριο και οικονομική ανάπτυξη
Η διαμόρφωση του εδάφους, η ύπαρξη πλωτών ποταμών σε όλο το μήκος ή σε ένα τμήμα τους και προπάντων η πρόσβαση στη θάλασσα ευνόησαν την ύπαρξη εμπορικών δρόμων. Οι οποίοι αποτέλεσαν προϋπόθεση για την εμπορική και γενικότερη οικονομική ανάπτυξη του χώρου. Συνακόλουθη ήταν η οικιστική ανάπτυξη της περιοχής με τη δημιουργία αστικών κέντρων, εμπορικών σταθμών και αγκυροβολίων.
Το κλίμα στα παράλια είναι θερμό και υγρό, ενώ στην ενδοχώρα ηπειρωτικό, με ψυχρό χειμώνα και ξηρό καλοκαίρι. Κωνοφόρα, οπωροφόρα και άλλα δέντρα, καθώς και σπάνια είδη φυτών, όπως η περίφημη «Ποντιακή Αζαλέα», συνθέτουν την πλούσια χλωρίδα του Πόντου.
Δικαιολογημένα ο Στράβων, ο γεωγράφος της Αρχαιότητας, χαρακτηρίζει την περιοχή «χώρα αγαθή δε και καρποίς, μάλιστα δε σίτω και βοσκήμασι παντοδαποίς», δηλαδή: χώρα θαυμάσια στην παραγωγή καρπών και προπάντων σιταριού, καθώς και σε κάθε είδος κτηνοτροφίας.
Το εμπόριο καρπών υπήρξε η κύρια πηγή πλούτου για τους κατοίκους του Πόντου. Ενώ το πλούσιο σε μεταλλοφόρα κοιτάσματα υπέδαφος αποτέλεσε στέρεη βάση για την οικονομική άνθηση κάποιων περιοχών, μέχρι τα Νεότερα χρόνια.
Τραπεζούντα και Ποντιακές Άλπεις
Στον ανατολικό Πόντο, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, απλώνεται η πόλη της Tραπεζούντας. Πίσω της, προς νότο, υψώνεται η επιβλητική σειρά των Ποντικών Άλπεων, στα ανατολικά ρέει ο ποταμός «Πυξίτης», ο οποίος εκβάλλει στο φυσικό λιμάνι του Δαφνούντος, ενώ στα νοτιοδυτικά υψώνεται το όρος «Μιθραίον» ή «Μινθρίον».
H πόλη είναι χτισμένη σε λόφο, που κατεβαίνει σε τρία τραπεζοειδή επίπεδα προς τη θάλασσα. Η φυσική οχύρωσή της εξασφαλίζεται από βαθιές τάφρους. Οι οποίες σχηματίζονται από δύο χειμάρρους που περιβάλλουν το λόφο και εκβάλλουν στη θάλασσα. Οι χείμαρροι χωρίζουν την τειχισμένη κυρίως πόλη από τα ανατολικά και τα δυτικά της προάστια. Στα πιο στενά σημεία, ξύλινες γέφυρες επιτρέπουν την επικοινωνία των τμημάτων της πόλης.
Γεωγραφική θέση
Περιγραφές της βυζαντινής Τραπεζούντας, που γράφτηκαν από λόγια τέκνα της και κείμενα περιηγητών και επισκεπτών, μιλούν για τον πλούτο των γεωργικών αγαθών, τους οπωρώνες, τους κήπους και τα αμπέλια που έδιναν περίφημα σταφύλια. Από τα οποία παρήγαν το πηχτό μαύρο κρασί της Τραπεζούντας, αγαπητό σε όλη τη λατινοκρατούμενη Ανατολή.
Η φυσική οχύρωση του τόπου, η επάρκεια νερού και προϊόντων και το ήπιο κλίμα αποτέλεσαν τη βάση για την ανάπτυξη της Τραπεζούντας
Ωστόσο, η υπεροχή της σε σχέση με τις άλλες πόλεις του Eύξεινου Πόντου, συμπεριλαμβανομένης και της Σινώπης, οφείλεται κυρίως στην προνομιακή γεωγραφική της θέση. Καθώς σ’ αυτή κατέληγαν οι εμπορικοί δρόμοι που ξεκινούσαν από την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας.
Έτσι η πόλη αναδείχθηκε σε σπουδαίο διαμετακομιστικό κέντρο αγαθών από την κεντρική Ασία και τη Μικρά Ασία, προς την Ευρώπη και αντίστροφα.