Ο Όσιος Νίκων γεννήθηκε σε ένα χωριό κοντά στην αρχαία Παφλαγονία του Πόντου, στις αρχές του 10ου μ.Χ. αιώνα. Από μικρός ήταν αφοσιωμένος στα θεία και ζούσε βίο εγκρατή, επιθυμώντας να αφιερωθεί στον Θεό.
Ο πολιούχος και προστάτης της Σπάρτης
Βιογραφία
Ο μικρός Νικήτας (αυτό ήταν το βαφτιστικό όνομα του Αγίου πριν γίνει μοναχός) ήταν γόνος επιφανών και ευσεβών γονέων. Γεννήθηκε τον καιρό που βασίλευε στην Κωνσταντινούπολη ο Νικηφόρος Φωκάς.
Από μικρός ήταν αφοσιωμένος στα θεία με όλη του τη ψυχή, ακολουθώντας το παράδειγμα των γονιών του. Σαν παιδί περιφρονούσε τις διασκεδάσεις, τους χορούς και γενικά τις κοσμικές τέρψεις της εποχής του και ζούσε βίο εγκρατή επιθυμώντας να αφιερωθεί στο Θεό.
Ο πατέρας του ήταν πολύ πλούσιος γαιοκτήμονας και θα μπορούσε να εξασφαλίσει στο γιο του όλα τα μέσα για μια άνετη ζωή. Πλην όμως ο Νικήτας θεωρούσε ως μάταια και απατηλά τα αγαθά του παρόντος κόσμου. Επιθυμούσε την κατάκτηση της αιωνιότητος και της σωτηρίας, ψάχνοντας για την κατάλληλη ευκαιρία.
Προσπαθούσε δε να βρει την κατάλληλη ευκαιρία να κοινοποιήσει στους γονείς του τα μελλοντικά του σχέδια…
Η ευκαιρία του δόθηκε κάποια μέρα στα πατρικά του κτήματα, όταν ο πατέρας του τον έστειλε να επισκεφθεί την αγροτική περιουσία του. Εκεί αντίκρισε τους φτωχούς καλλιεργητές, των οποίων η αθλιότητα γέμισε την ψυχή του με συμπάθεια προς αυτούς και όλους τους φτωχούς του κόσμου.
Γεννήθηκε μέσα στην ψυχή του ένα αίσθημα συμπάθειας μεν προς τους φτωχούς καλλιεργητές, αλλά και αποστροφής από την άλλη, προς τη ζωή του κόσμου και της ύλης.
Στο Μοναστήρι της Χρυσής Πέτρας
Έτσι, εγκατέλειψε τα πλούτη, την οικογένειά του, την πατρίδα του, ακολούθησε δύσβατους δρόμους και έφτασε στο μοναστήρι της Χρυσής Πέτρας.
Εκεί έλαβε το αγγελικό σχήμα του μοναχού και από «Νικήτας» ονομάστηκε «Νίκωνας»
Στη Μονή ο Όσιος Νίκων προόδευε συνεχώς πνευματικά, τόσο με την προσευχή και τη μελέτη, όσο και με την εργασία και την εγκράτεια. Η παραμονή του όμως δεν διάρκεσε πάνω από 12 χρόνια.
Ο πατέρας του, ο οποίος τον αναζητούσε, τον εντόπισε και έστειλε ανθρώπους να τον επιστρέψουν στο πατρικό του σπίτι. Τότε ο Νίκων, όταν πληροφορήθηκε το γεγονός, εγκατέλειψε το μοναστήρι και έφυγε προς άγνωστη κατεύθυνση. Κρύφτηκε σε τόπους έρημους και άγνωστους για τρία ολόκληρα χρόνια.
Ιεραποστολική δράση
Στη συνέχεια ο Όσιος Νίκων αποφάσισε να αναλάβει ιεραποστολική δράση. Έγινε μέγας κήρυκας του σωτηρίου μηνύματος του Ευαγγελίου και της μετάνοιας.
Στα κηρύγματα του επαναλάμβανε συχνά τα λόγια του Ιωάννη του Πρόδρομου… «Μετανοείτε, Μετανοείτε». Γι’ αυτό και έλαβε την προσωνυμία Νίκων ο «Μετανοείτε».
Ο Όσιος Νίκων, αφού περιήλθε πολλές χώρες της Ανατολής, έφθασε στην Κρήτη, όπου παρέμεινε επτά (7) χρόνια. Εκεί κατόρθωσε να οδηγήσει πολλούς από τους κατοίκους του νησιού στην αληθινή Χριστιανική πίστη. Ενώ έχτισε ναούς και εγκατέστησε ιερείς.
Από την Κρήτη ο Όσιος Νίκων πήγε στην Επίδαυρο της Αργολίδος και κατόπιν στην Αθήνα, όπου έτυχε καλής υποδοχής. Μετά πήγε στην Εύβοια, όπου έκανε πολλά θαύματα. Κατόπιν μετέβη στη Θήβα και από εκεί στο κύριο μέρος της δράσης του, την Πελοπόννησο.
Πέρασε από την Κόρινθο, το Άργος, το Ναύπλιο, πήγε στη Σπάρτη και κατόπιν μετέβη στη Μάνη, Καλαμάτα, Κορώνη, Μεθώνη και Μεσσήνη. Μετά κατευθύνθηκε προς την Αρκαδία, όπου κήρυξε για αρκετό καιρό και τελικά εγκαταστάθηκε στην πόλη των Λακώνων, στη Σπάρτη.
Σπάρτη – Πολιούχος
Η επιρροή του στους κατοίκους των περιοχών της Ελλάδας, όπου κήρυξε και θαυματούργησε, υπήρξε μεγάλη. Στη Σπάρτη όμως ο Όσιος Νίκων ανέπτυξε αξιόλογη δράση.
Αγάπησε το λαό και τον τόπο αυτό και αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στη Σπάρτη, η οποία την εποχή εκείνη ονομαζόταν «Λακεδαίμονα».
Με τη δράση και τον αγώνα του, απήλλαξε την Σπάρτη από τη μάστιγα των Ισραηλιτών. Που με την άσχημη διαγωγή τους επηρέαζαν τον πληθυσμό και αποτελούσαν εμπόδιο στην ηθικοπλαστική προσπάθεια που έκανε ο Όσιος Νίκων.
Έχτισε μεγάλο ναό τον οποίο αφιέρωσε στον «Σωτήρα Χριστό» και τον εγκαινίασε ο επίσκοπος Λακεδαίμονος «Θεόπεμπος». Αργότερα ο ναός αυτός μετατράπηκε σε μοναστήρι, όπου εγκαταστάθηκε ο Όσιος Νίκων και εκεί δίδασκε και κήρυττε τη μετάνοια.
Επίσης έκανε και θαύματα. Υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με την ίαση ασθενών που πήγαιναν σ’ αυτόν ή που πήγαινε ο ίδιος σ’ αυτούς. Ενώ τα θαύματα συνεχίζονται και μετά τον θάνατό του.
Κοιμήθηκε ειρηνικά στις 26 Νοεμβρίου 998 μ.Χ.. Την ημέρα αυτή τιμάται και η μνήμη του, με επίκεντρο τη Σπάρτη. Ο Όσιος Νίκων «ο Μετανοείτε» είναι ο πολιούχος και προστάτης της Σπάρτης και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερες τιμές από την τοπική εκκλησία.
Προς τιμήν του, το χωριό «Πολιάνα» στη Μάνη μετονομάστηκε το 1929 σε «Άγιος Νίκων»
Ο Όσιος Νίκων άρχισε να τιμάται ως Άγιος από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά την Οσιακή του κοίμηση. Αφού στο καθολικό της ιστορικής Ιεράς Μονής του Οσίου Λουκά Βοιωτίας, με τα περίφημα ψηφιδωτά, σώζεται η αρχαιότερη εικονογραφική παράσταση στην οποία απεικονίζεται ο Όσιος Νίκων και χρονολογείται από τον 11ο αιώνα.
Απολυτίκιο
«Χαίρει έχουσα η Λακεδαίμων, θείαν λάρνακα, των σων λειψάνων, αναβρύουσαν πηγάς των ιάσεων, και διασώζουσαν πάντας εκ θλίψεων, τους σοι προστρέχοντας Πάτερ εκ πίστεως. Νίκων Όσιε, Χριστὸν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος»