Η Ελλάδα του 1922, αν και δεν ήταν έτοιμη να δεχθεί τους πρόσφυγες από τον Πόντο, ήταν έτοιμη να δεχθεί τη μουσική τους. Εξάλλου η μουσική στον Πόντο είχε πολύ μεγάλη άνθηση το 19ο αιώνα, έως και τότε που σταμάτησε για πάντα η ζωή του Ποντιακού Ελληνισμού.
Πόντιοι μουσικοί που ήρθαν στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί μουσικά όργανα, πέραν των παραδοσιακών που γνωρίζουμε
Πόντιοι μουσικοί
Θυμάμαι ότι από τότε που διέμενα στη Σύρο, γινόταν πολύς λόγος για το Συριανό Μάρκο Βαμβακάρη και για τους Μικρασιάτες ρεμπέτες, κυρίως από την περιοχή της Σμύρνης αλλά και της Κωνσταντινούπολης. Οι οποίοι εγκαταστάθηκαν μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στον Πειραιά.
Έτσι άρχισε η αναζήτησή μου για τυχόν Πόντιους ρεμπέτες. Κατά την έρευνά μου τότε είχα ανακαλύψει τον Πόντιο ρεμπέτη Γιάννη Εϊτζιρίδη ή Ετσειρίδη, γνωστός ως Γιοβάν Τσαούς.
Η παρακάτω καταγραφή είναι ενδεικτική. Το δίχως άλλο υπάρχουν και πολλοί άλλοι μουσικοί που στον Πόντο ασχολήθηκαν με διάφορα μουσικά όργανα, πέραν των παραδοσιακών Ποντιακών μουσικών οργάνων.
Γιάννης Εϊτζιρίδης ή Ετσειρίδης ή Γιοβάν Τσαούς
Ο Γιάννης Εϊτζιρίδης ή Ετσειρίδης (ή Yovan Çavuş) Ποντιακής καταγωγής γεννήθηκε το 1893 στην Κασταμονή, τη πατρίδα των Μεγάλων Κομνηνών. Υπηρέτησε στον τουρκικό στρατό ως λοχίας (εξ ου και το προσωνύμιο «Τσαούς», δηλαδή λοχίας).
Ο Γιοβάν Τσαούς ήταν ξακουστός μουσικός σε όλη τη Μικρά Ασία. Σε ηλικία 18 χρονών, όπως γράφουν οι μελετητές του ρεμπέτικου, έπαιξε πολλές φορές στο σαράι του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ Β΄, όπου συνόδευσε τον σπουδαίο Τούρκο τραγουδιστή της εποχής Hafız Burhan. Μάλιστα, λέγεται ότι απ΄ όσους τραγούδησαν στα σαράι, ήταν οι μόνοι, μαζί με τον Ζουρναλή Μεμέτ που δεν ευνούχισε ο Σουλτάνος.
Ο Γιοβάν Τσαούς ήρθε στην Ελλάδα το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, απέναντι από το σιδηροδρομικό σταθμό. Από όπου έβλεπε την ταλαιπωρία των προσφύγων και των αστέγων. Αρχικά εργάστηκε ως ράφτης μαζί με τη γυναίκα του. Αργότερα θα μετακομίσουν στην Κοκκινιά, όπου θ΄ ανοίξει ένα καφέ – ουζερί.
Αν και αυτοδίδακτος, έπαιζε περίφημα πιάνο, βιολί, τζουρά, σάζι, ούτι, μπουζούκι, μπαγλαμά και ταμπουρά. Ο Γιοβάν Τσαούς κουβάλησε μαζί του στην Ελλάδα όλα τα ακούσματα από τον τόπο όπου γεννήθηκε και στον οποίον ζούσαν Έλληνες, Τούρκοι, Γιουρούκοι και ζεϊμπέκες.
Όλοι οι παλιοί παραδέχονταν τον Γιοβάν Τσαούς ως κορυφαίο ρεμπέτη δημιουργό. Ο Μάρκος Βαμβακάρης καθότανε δίπλα του, άφηνε το μπουζούκι του, τον χάζευε και του έλεγε:
«Παίξε Γιοβάνη, να χαρείς τα παιδιά σου»
Ηλίας Ποτοσίδης
Ένας άλλος ρεμπέτης Ποντιακής καταγωγής ήταν ο Ηλίας Ποτοσίδης, γνωστός με το παρατσούκλι «Πανωβλέπας» ή «Χαμψίας». Γεννήθηκε στη Σαμψούντα το 1915. Ο πατέρας του ήταν μουσικός και έπαιζε πολύ καλά σάζι. Κοντά του έμαθε να παίζει μουσική και ο μικρός Ηλίας.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά. Ο Ηλίας Ποτοσίδης εξελίχθηκε σε δεινό μπουζουξή. Συνεργάστηκε με γνωστά ονόματα της εποχής, κυρίως με τον Γιάννη Παπαϊωάννου αλλά και με τη Μπέλλου, τον Καζαντζίδη, την Σεβάς Χανούμ κ.α.
Το 1961 ο Ηλίας Ποτοσίδης βρέθηκε στην Αμερική με δικό του συγκρότημα, όπου έκανε μεγάλη καριέρα.
Ιορδάνης Τσομίδης – Ο Τζόρνταν
Άλλος ένας Πόντιος ρεμπέτης από τη Σαμψούντα. Βέβαια ο ίδιος γεννήθηκε στην Κοκκινιά το 1933, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως τσαγκάρης. Τον αναφέρω γιατί μας δίνει σημαντική πληροφορία για τον πατέρα του, που όπως λέει, είχε φέρει μαζί του το βιολί του από την Ορντού (Κοτύωρα). Κοντά του ο Ιορδάνης έμαθε να παίζει βιολί και μπουζούκι.
Ο Ιορδάνης Τσομίδης αρχικά έπαιζε σε πανηγύρια και κάποια μαγαζιά, αλλά και σε μικρά θέατρα ως παιδί – ταλέντο. Συμμετείχε και σε ορχήστρες που περιόδευαν στην επαρχία, Βόλο, Αγρίνιο, Άρτα, Πρέβεζα, Θεσσαλονίκη.
Το 1957 έφυγε για την Αμερική. Εκεί έπαιξε για 15 χρόνια σε Ελληνικά μαγαζιά και έκανε παρέα με τον Τζακ Νίκολσον, την Σίρλει Μακ Λέιν, την Τζέιν Φόντα και άλλους.
Στο εξωτερικό Ιορδάνης Τσομίδης ηχογράφησε αρκετούς δίσκους. Ανάμεσά τους υπάρχει και η συμμετοχή του σε έναν τζαζ δίσκο του 1966, με τον σαξοφωνίστα Φιλ Γουντς και άλλους μουσικούς της πολυεθνικής σκηνής της Νέας Υόρκης.
Παναγιώτης Σουρμαΐδης – Ο Τσίφτης
Ο Παναγιώτης Σουρμαΐδης ο «Τσίφτης» από την Κερασούντα ήταν περιζήτητος μουσικός σε όλο τον Πόντο. Μαζί με την μπάντα του τον καλούσαν να παίξει σε γάμους και γιορτές. Επιστρατεύθηκε και αυτός στην αιματοβαμμένη μπάντα του Τοπάλ Οσμάν. Μάλιστα οι πληροφορίες λένε ότι ήταν ο αρχιμουσικός της μπάντας.
Είχε μυηθεί από μικρή ηλικία στη μουσική από τον πατέρα του Παναγή Τσίφτο, όπως τον γνώριζαν όλοι στον Πόντο. Επέλεξε να μάθει βιολί και γνώριζε να παίζει και να γράφει μουσική και τη βυζαντινή και τη δυτική.
Έπαιζε με το βιολί του παραδοσιακά, δημοτικά, Μικρασιάτικα, μέχρι ελαφρά, Ευρωπαικά και κάποια κλασσικά κομμάτια. Έπαιζε βιολί σε γάμους και πανηγύρια.
Ο «Τσίφτης» δεν κατάφερε να έρθει στην Ελλάδα. Όμως στην Ελλάδα ήρθε η οικογένειά του.
Γιάννης Παπαδόπουλος
Ο Γιάννης Παπαδόπουλος γεννήθηκε στην Κερασούντα το 1898. Η ζωή του, πριν εγκαταλείψει τον Πόντο και εγκατασταθεί στην Καβάλα ήταν κινηματογραφική.
Διετέλεσε μέλος και ο μοναδικός επιζών της αιματοβαμμένης μπάντας του Τοπάλ Οσμάν. Έπαιζε «πίφερο» (ξύλινο πνευστό, είδος φλάουτου). Όταν ήρθε στην Ελλάδα δεν ξαναέπαιξε μουσική, τιμώντας έτσι τη μνήμη των αδικοχαμένων συντρόφων του.