Ο Πυρρίχιος χορός (χορός της φωτιάς) είναι ο αρχαιότερος Ελληνικός πολεμικός χορός. Ο Αρχαίος Πυρρίχιος ήταν χορός που χορευόταν είτε σε ομαδικό σχηματισμό, είτε ατομικά.
Η αφήγηση της ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού, με τη γλώσσα του σώματος
Ορισμένοι τον χαρακτηρίζουν πυρήνα της υπόστασης του Ποντιακού Ελληνισμού. Άλλοι συγκινούνται όταν τον «αντικρίζουν» ή νιώθουν δέος. Και υπάρχουν και εκείνοι, που στα βήματά του βλέπουν τον πόνο, τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης. Τον ξεριζωμό από τις πατρογονικές εστίες και την αδιάκοπη μάχη για τη συνέχιση της πλούσιας πολιτισμικής κληρονομιάς του ιστορικού Πόντου.
Αρχαίος Πυρρίχιος
Ο Πυρρίχιος χορός, αποτελεί Αρχαιοελληνική πολιτισμική κληρονομιά. Στα Αρχαία κείμενα αναφέρεται ότι οι χορευτές χόρευαν τον Πυρρίχιο, φορώντας περικεφαλαία. Κρατούσαν ασπίδα και δόρυ, παρατεταγμένοι σε στρατιωτική διάταξη, μιμούνταν κινήσεις στρατιωτών σε ώρα μάχης.
Ο Πυρρίχιος χορός είναι θείο Δώρο των Θεών προς τους ανθρώπους, σύμφωνα με τον Πλάτωνα
Ο Πλάτωνας τον διαχώριζε σε δύο είδη «τον ειρηνικόν» και «τον πολεμικόν». Αναφέρει μάλιστα ότι ήταν μέρος της λατρείας του Διονύσου.
Οι Αθηναίοι τον χόρευαν στα Παναθήναια και οι Σπαρτιάτες κατά τη διάρκεια πολεμικών αναμετρήσεων. Μάλιστα σε ένα κείμενο του Ξενοφώντα αναφέρεται μια γιορτή που διοργάνωσαν το 400 π.Χ. οι κάτοικοι της Κερασούντας, στην οποία χόρεψαν Πυρρίχιο.
Η «καταγωγή» του Πυρρίχιου
Ο αρχαιοπρεπής χορός των Ποντίων χορευόταν (σύμφωνα με ιστορικές αναφορές) από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την Κύπρο και την Κρήτη. Γι’ αυτόν υπάρχουν αναφορές από τον Όμηρο και τον Ξενοφώντα.
Για τη «καταγωγή» του Πυρρίχιου υπάρχουν οι εξής μυθικές εκδοχές:
- Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κρόνου, πριν τις Τιτανομαχίες και ενώ ο Ζευς ήταν ακόμα βρέφος, οι Κουρήτες χόρευαν τον πυρρίχιο, γύρω του. Κάνοντας δυνατό θόρυβο με τα όπλα και τις ασπίδες τους, για να μην ακούσει ο παιδοκτόνος Κρόνος το κλάμα του.
- Στην πολιορκία της Τροίας, ο Αχιλλέας, πριν κάψει τον νεκρό Πάτροκλο, χόρεψε τον Πυρρίχιο πάνω στην πλατφόρμα των καυσόξυλων. Πριν τον παραδώσει στη νεκρική πυρά (πυρά – Πυρρίχιος).
- Ο Στράβωνας αναφέρει ότι ο πρώτος που χόρεψε τον Πυρρίχιο, ήταν ο Πύρρος (γιος του Αχιλλέα). Κάτω από τα τείχη της Τροίας, από τη χαρά του για το θάνατο του Ευρύπυλου (Πύρρος – Πυρρίχιος).
- Μια άλλη εκδοχή θέλει την θεά Αθηνά να χορεύει τον ενόπλιο χορό, σείοντας την ασπίδα και το δόρυ της. Λίγο μετά την γέννηση της από το κεφάλι του πατέρα της, Δία.
Οι Σπαρτιάτες τον θεωρούσαν ένα είδος πολεμικής προπόνησης και τον μάθαιναν από μικρά παιδιά.
Πυρρίχιος και Πόντιοι
Στις μέρες μας, τον Πυρρίχιο έχουν διασώσει οι Πόντιοι. Οι οποίοι συνεχίζουν να χορεύουν αυτόν τον έντονο πολεμικό χορό, ο οποίος θεωρείται η πιο γνήσια εκδοχή του αρχαίου Πυρρίχιου.
Μέσα από τον Πυρρίχιο χορό «εκπορεύεται» η δύναμη των Ελλήνων του Πόντου. Η νοσταλγία για τη γενέθλια γη των προγόνων, αλλά και οι ρίζες του συναισθηματικού γενετικού κώδικα των Ποντίων. Οι χορευτές είναι άντρες, ντυμένοι με μαύρα ρούχα και οπλισμένοι. Οι οποίοι στέκονται σε ευθεία παράταξη, πιασμένοι χέρι χέρι με το κεφάλι ψηλά. Σταδιακά ο ρυθμός του χορού ανεβαίνει…
Παρά τις διαφοροποιήσεις που έχει υποστεί στο πέρασμα του χρόνου, συνεχίζει να ξεσηκώνει όσους τον παρακολουθούν. Αυτό που δεν άλλαξε και έφτασε αναλλοίωτο μέχρι τις μέρες μας, είναι η ίδια η ουσία του χορού. Η εσωτερική Διονυσιακή του δύναμη, που κατορθώνει να μεταλλάξει την ενεργειακή υπόσταση του χορευτή. Παρασύροντάς τον σε έναν τόπο με ανέμους που ξεριζώνουν πέτρες και λυγίζουν κορμιά…
Βήματα του Πυρρίχιου
Τα βήματα είναι αργά στην αρχή, μετρημένα και πειθαρχημένα, μέχρι να ενωθούν οι χορευτές σε κύκλο. Ο χορός γίνεται ολοένα και πιο γρήγορος, ολοένα και πιο έντονος, ολοένα και πιο καθηλωτικός.
Ο ήχος της Ποντιακής λύρας, εκκωφαντικός και διαπεραστικός, δεν σωπαίνει. Σώματα πάλλονται, πόδια χτυπούν δυνατά το έδαφος. Προστάγματα ακούγονται, χέρια άλλοτε ψηλά και άλλοτε χαμηλά, σχεδόν απροσάρμοστα και ατίθασα.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τον Όμηρο, o Πυρρίχιος χορός ήταν ένοπλος χορός, ο οποίος χορευόταν από παιδιά, άντρες αλλά και γυναίκες. Περιείχε στροφές στα πλάγια, οπισθοχωρήσεις, πηδήματα και χαμηλώματα, επιθετικές κινήσεις και κινήσεις άμυνας και οι χορευτές έβγαζαν ζωηρές φωνές.
Παρακολουθήστε παρακάτω την ταινία μικρού μήκους «Πυρρίχιος Σέρρα» του Χρήστου Κεμανετζίδη
Μια εμβληματική καλλιτεχνική καταγραφή του αρχαιοπρεπούς Πυρρίχιου χορού με αναφορές στα Παναθήναια, μέχρι τις μέρες μας. Αναπαριστά τη μάχη επιβίωσης των Ποντίων στα Ποντιακά Όρη, στα χρόνια της Γενοκτονίας.