Ο χορός Σέρρα είναι ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων. Ως μορφή Πυρρίχιου χορού, προήλθε από διασταυρώσεις μοτίβων αρχαίων πυρρίχιων χορών και μετασχηματίστηκε ως Σέρρα στην παραδοσιακή κοινωνία. Για να φτάσει μέχρι τις μέρες μας, διατηρώντας τον αρχικό της πυρήνα…
Ο ένοπλος χορός των Ποντίων, που διηγείται την ιστορία τους…
Αλεξία Ιωαννίδου
Η Αλεξία Ιωαννίδου ασχολήθηκε με τον χορό Σέρρα, κατά τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο πρόγραμμα «Διοίκηση Πολιτιστικών Μονάδων», στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τους Ποντιακούς χορούς σε πολύ μικρή ηλικία, όταν βρέθηκε στο Παλαί Ντε Σπορ, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Για να παρακολουθήσει ένα φεστιβάλ, στο οποίο παρουσιάστηκε ο χορός Σέρρα, ο Ποντιακός Πυρρίχιος.
Για τον χορό Σέρρα επισημαίνει ότι είναι ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων και τονίζει ότι σύμφωνα με την καθηγήτρια του Ε.Κ.Π.Α. Μαγδαληνή Ζωγράφου…
«Ως μορφή πυρρίχιου χορού, προήλθε από διασταυρώσεις μοτίβων αρχαίων πυρρίχιων χορών (ποδισμός-ξιφισμός) και μετασχηματίστηκε ως Σέρρα στην παραδοσιακή κοινωνία, για να φτάσει μέχρι τις μέρες μας διατηρώντας τον αρχικό της πυρήνα»
Το μεταπτυχιακό της Αλεξίας Ιωαννίδου βασίστηκε επιστημονικά σε βιβλιογραφία, οπτικοακουστικό υλικό με καταγραφές εκτελέσεων από τη δεκαετία του ’60. Και σε ημιδομημένες ηχογραφημένες ή βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις, με ανθρώπους που ενδιαφέρθηκαν για τη διάσωση του χορού. Το σημαντικότερο, όμως ήταν, όπως λέει η ίδια…
«Ότι έγινε για πρώτη φορά η οπτικοακουστική καταγραφή και των 14 φιγούρων του χορού Σέρρα και έμεινε ως παρακαταθήκη στην επόμενη γενιά ερευνητών»
Ο αριθμός των φιγούρων αυτών είναι ενδεικτικός της πλούσιας ποικιλομορφίας του χορού, ενώ κάθε περιοχή στον Πόντο χόρευε τις δικές της φιγούρες.
Τώρα πια, Ποντιακά συγκροτήματα σε όλον τον κόσμο εξακολουθούν να χορεύουν Σέρρα, ενσωματώνοντας μέσα στην παρουσίασή του 3 με 4 φιγούρες, γιατί δεν είναι εφικτό να χορευτούν και οι 14 μαζί.
Ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων
H Σέρρα, είναι πολεμικός χορός του Πόντου, που αποτελεί παραλλαγή του Πυρρίχιου χορού. Έλαβε την ονομασία του επειδή χορευόταν κυρίως κοντά στον ποταμό Σέρα της Τραπεζούντας.
Περιλαμβάνει γρήγορες κινήσεις του σώματος, σύσφιξη των χορευτών μεταξύ τους, βίαια στροφή των ποδιών στο δάπεδο και συσπάσεις των μυών του σώματος.
Χορεύεται ένοπλος – αποκλειστικά από άνδρες – και μιμείται σχήματα μάχης. Αποτελείται από τρία μέρη: το «αργόν Σέρρα», το «γρήγορον Σέρρα» και «τη Σέρρα τη μασ(χ)αιρί». Συνοδεύεται μουσικά από τον ήχο της λύρας και του νταουλιού, είτε του αγγείου και του νταουλιού.
Και στα τρία μέρη, η βάση είναι ο χορός Τικ, σε διάφορες παραλλαγές. Στο «αργόν Σέρρα» αργό-διπλό Τικ, στο «γρήγορον Σέρρα» γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό) και στο τρίτο και τελευταίο μέρος -τον χορό των μαχαιριών- γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό). Με την απαιτούμενη ελευθεριότητα για τους δύο αντιμαχόμενους χορευτές, οι οποίοι εκτελούν το χορευτικό, υποδυόμενοι πως μάχονται σώμα με σώμα, ξεκομμένοι από την ομάδα τους.
Ειδικά για το τελευταίο μέρος, «τη μασ(χ)αιρί», η Αλεξία Ιωαννίδου τονίζει…
«Λόγω της υψηλής δυσκολίας του, για να αποδοθεί σωστά χορεύεται πιο σπάνια. Όταν όμως ο χορός Σέρρα παρουσιάζεται ολοκληρωμένα από χορευτικό συγκρότημα, τότε το θέαμα είναι απαράμιλλο».
Όσο για τη μεταφορά της γνώσης του χορού από τη μια γενιά στην άλλη, παλαιότερα το στοιχείο Σέρρα μεταδιδόταν βιωματικά…
«Το μικρό αγόρι το οποίο είχε ανεπτυγμένη κιναισθητική νοημοσύνη, μάθαινε από τους μεγαλύτερους χορευτές και μόνο όταν ήταν έτοιμο, σε ενήλικη πια ηλικία, χόρευε τον χορό δημόσια.
Πλέον ο χορός εκτός, από βιωματικά (συνθήκη που ισχύει και σήμερα σε πολύ μικρότερο όμως βαθμό), «διδάσκεται» στους κατά τόπους Συλλόγους από χοροδιδασκάλους»
Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Το 2020, η Αλεξία Ιωαννίδου κατέθεσε το αίτημα στην Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ώστε να συμπεριληφθεί ο χορός Σέρρα στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η ερευνήτρια, μάλιστα, κατάφερε να κινητοποιήσει όλους σχεδόν τους Ποντιακούς φορείς ανά τον κόσμο, που ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό!
«…πλην λίγων εξαιρέσεων και μεσούσης της πανδημίας με τα σκληρά lockdown…»
Τον Οκτώβριο του 2021, η εθνική επιτροπή συνεδρίασε και αποφάσισε ομόφωνα την ένταξη του χορού Σέρρα στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Απόφαση την οποία προσυπέγραψε η υπουργός Πολιτισμού στις 7 Φεβρουαρίου 2022.