Το «Μακρύν καϊτέν» αποτελεί μια συγκεκριμένη κατηγορία τραγουδιών και ένα ιδιαίτερο άκουσμα, που έχει τις ρίζες του στη Ματσούκα και έχει ταυτιστεί με τη μουσική παράδοση της.
Το ποιµενικό μουσικό ιδίωµα
με την έντονη ηχητική εξωστρέφεια
Ορμανί καϊτέν – Σκοπός του δάσους
Η μουσική του Πόντου αντικατοπτρίζει την γεωμορφολογική ποικιλότητα και την πλούσια πολιτισμική κληρονομιά της περιοχής. Το ίδιο ισχύει και για τους μακρόσυρτους σκοπούς της Ματσούκας του Πόντου.
Ο όρος «Μακρύν καϊτέν» προέρχεται από τις λέξεις «μακρύν» δηλαδή μακριά & «καϊτέν» που είναι η μελωδία. Δηλαδή «μακριά μελωδία» ή «μακρόσυρτος σκοπός». Επίσης μπορεί να λέγεται και «Ορμανί καϊτέν», δηλαδή «σκοπός του δάσους».
Αυτό το ιδιαίτερο άκουσμα έχει τις ρίζες του στη Ματσούκα και η ιστορία αναφέρει πως χρησιμοποιούνταν από τους βοσκούς, καλώντας ο ένας τον άλλον, τις ημέρες που περνούσαν στα βουνά φυλάγοντας τα ζώα.
Εκεί ο βουκολικός και ποιμενικός τρόπος ζωής πέρασε μέσα στο τραγούδι των ανθρώπων. Γι’ αυτό και σε πολύ μεγάλο βαθμό η απόδοση αυτών των σκοπών ταυτίζεται με την απλή ζωή των ποιμένων.
«Αν αποθάνω θάψον με
σ’ ένα ψηλόν ραχόπον,
ν’ ακούω τσοπάν’ σύριγμαν
και κεμεντζέ λαλόπον»
Επίσης, αυτός ο μουσικός σκοπός ταυτίζεται και με τις λεγόμενες «παρχαρομάνες. Γυναίκες οι οποίες κατά τους θερινούς μήνες του χρόνου μετέβαιναν σε ορεινούς οικισµούς, τα λεγόµενα «παρχάρια», για κτηνοτροφικές και αγροτικές εργασίες.
Η φλογέρα και το τουλούμ
Η φλογέρα και ο άσκαυλος (τουλούμ ή «αγγείον») ήταν τα κατεξοχήν όργανα που απέδιδαν αυτούς τους σκοπούς. Γι’ αυτό και πολλά στοιχεία από την τεχνοτροπία του παιξίματος των οργάνων αυτών πέρασαν χαρακτηριστικά και στον τρόπο ερμηνείας του εκάστοτε τραγουδιστή, που προσπαθούσε να μιμηθεί το παίξιμο των πνευστών με τη φωνή του.
Αργότερα βέβαια το «Μακρύν καϊτέν» αφομοιώθηκε πλήρως και από τους Πόντιους λυράρηδες και σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί και μέρος επίδειξης της δεξιοτεχνίας του οργανοπαίχτη.
Στα τραγούδια αυτά δεσπόζει το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, καθώς πρόκειται για ελεύθερες μουσικές φόρμες. Οι οποίες ωστόσο εντάσσονται σε ένα πλαίσιο αλληλουχίας κινήσεων και κανόνων που ο εκάστοτε ερμηνευτής ακολουθεί, προκειμένου να είναι επιτυχημένη η απόδοση.
Το ποιµενικό αυτό μουσικό ιδίωµα έχει μία έντονη ηχητική εξωστρέφεια και έχει συνυφανθεί κατά κύριο λόγο με υψίφωνους ερµηνευτές.
Διαβάστε επίσης: Η καταγραφή της Ποντιακής παράδοσης
Ακούστε παρακάτω το τραγούδι «Αχπάσκουμαι σον πόλεμον», ένα «μακρύν καϊτέν» από τον Γιάννη Μιχαηλίδη. Στη λύρα ο Νίκος Σοφιανίδης.
Με πληροφορίες από εδώ