Με την επιστημονική του έννοια, το «Σύνδρομο του Επιζήσαντα» ή «Σύνδρομο του Επιζώντα» είναι όρος της ψυχολογίας. Παρατηρείται πολύ συχνά σε άτομα που έχουν βιώσει κάποιο πολύ έντονο τραυματικό γεγονός, όπως ο πόλεμος, η γενοκτονία, μια φυσική καταστροφή κλπ.
Το «Σύνδρομο του Επιζήσαντα» είναι ένα ενοχικό, φοβικό σύνδρομο του επιβιώσαντα ατόμου
Σχετικά με το Σύνδρομο
Ο όρος «Σύνδρομο του Επιζήσαντα» (Survivor Syndrome) διατυπώθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’60 και αναφερόταν στους διασωθέντες από το Ολοκαύτωμα.
Αρχικά περιγράφηκε ως αυτόνομη διαταραχή. Το 1994, το Σύνδρομο καταργήθηκε ως ξεχωριστή διάγνωση και επαναπροσδιορίστηκε ως ένα ιδιαίτερο (σημαντικό) σύμπτωμα της «αγχώδους μετατραυματικής διαταραχής» (PTSD).
Πρόκειται ουσιαστικά για μια πνευματική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονες τύψεις και ενοχές
Οι ενοχές προέρχονται από την υποσυνείδητη, εσφαλμένη αντίληψη του ατόμου που επέζησε. Ότι δεν θα έπρεπε να είχε επιζήσει, από τη στιγμή που οι άλλοι γύρω του έχασαν τη ζωή τους. Τα θύματα εμφάνιζαν γενικευμένη απάθεια, κατάθλιψη και ενοχή γιατί κατάφεραν να επιζήσουν.
Διαταραχές – Συμπτώματα
Οι διαταραχές που εντοπίζονται στους επιζήσαντες είναι τα σοβαρά παθολογικά προβλήματα, όπως η «διαταραχή μετατραυματικού στρες». Ποια όμως είναι τα συμπτώματα;
Σε γενικές γραμμές: συχνοί εφιάλτες, έντονες αναδρομές (flash back), αναβίωση του γεγονότος σαν να συμβαίνει ξανά και ξανά, απομόνωση, αίσθημα απειλής, κοινωνική φοβία, κρίσεις πανικού, εσωτερικές εντάσεις, άγχος, μειωμένη αυτοπεποίθηση και η αδυναμία ανάληψης πρωτοβουλιών.
Το Σύνδρομο επηρεάζει έναν άνθρωπο σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του
Τύποι της διαταραχής
Ο Stephen Joseph, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Warwick, o οποίος μελέτησε τη διαταραχή, πιστεύει ότι με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας του, υπάρχουν τρεις τύποι της διαταραχής (συνδρόμου).
- Άτομα που νιώθουν ενοχή, γιατί κάποιοι επιβίωσαν ενώ άλλοι πέθαναν.
- Άτομα που νιώθουν ενοχή για όσα δεν κατάφεραν να κάνουν (αυτοί οι άνθρωποι συχνά υπέφεραν από διαλείψεις μνήμης).
- Άτομα που εμφανίζουν συναισθήματα ενοχής για όσα έκαναν, όπως το να ποδοπατήσουν άλλους προκειμένου να σωθούν. Οι άνθρωποι αυτοί συνήθως θέλουν να αποφύγουν σχετικές σκέψεις. Δεν θέλουν να θυμούνται τι πραγματικά συνέβη.
Το Διαγενεακό Τραύμα
Η μετάδοση ενός τραύματος κουβαλά ένα άγνωστο πένθος, εκτός όλων των άλλων. Αυτό το συλλογικό πένθος «κολλάει» στο χρόνο και μετατρέπεται σε διαγενεακό.
Η μετατραυματική διαταραχή «ταξιδεύει» στο μέλλον μιας οικογένειας. Kαθώς εγγράφεται στα επιγενετικά κύταρρα εκείνων που έχουν βιώσει αρχικά το τραύμα και κληροδοτείται μέσω αυτών στα κύτταρα των απογόνων τους
Οι απόγονοι επηρεάζονται επιπλέον από το σύστημα των σχέσεων και των παραδόσεων, που μεταφέρονται σε αυτούς. Για τον λόγο αυτό, η μετάδοση του τραύματος αποτελεί και ένα «καθήκον». Η επόμενη γενιά πρέπει να παλέψει με αυτό. Να φέρει το «τραύμα» στην επιφάνεια και να του δώσει σάρκα και οστά. Να το εξορκίσει… μέσα από τη μνήμη και τον διάλογο.
Όταν το τραύμα είναι μαζικότερο και προέρχεται από πόλεμο, γενοκτονία ή εκτεταμένη καταστροφή σε βάρος ενός ολόκληρου λαού, η μετατραυματική διαταραχή μπορεί να επεκταθεί και σε επίπεδο έθνους.
Πως κουβαλάμε μέσα μας ιστορίες & βιώματα από το παρελθόν;
Το Διαγενεακό Τραύμα μπορεί να εμφανιστεί στα όνειρα μας, στις πράξεις μας, μέσα στη γλώσσα που μαθαίνουμε από την οικογένεια και τη κοινωνία μας. Η ανακάλυψή του σημαίνει τη συμμετοχή σε ένα μεγαλύτερο αφήγημα, ένα που περιλαμβάνει τους προγόνους μας.
Απαιτεί την προσεκτική ακρόαση των ιστοριών των γονιών και των παππούδων μας, με ιδιαίτερη προσοχή. Τις μαρτυρίες τους, για την ιστορική περίοδο στην οποία έζησαν τις εμπειρίες τους. Καθώς οι δεσμοί με τους προγόνους μας είναι σημαντικοί, για την ανάπτυξη των αξιών μας.
Αυτοί οι δεσμοί συχνά καθορίζουν τις απαντήσεις σε πολυάριθμες απαντήσεις, όπως… «Ποιοι είμαστε», «Τι μας συνδέει με το παρελθόν μας» κ.α..