Η 9η Μαρτίου για τους Έλληνες του Πόντου σηματοδοτούσε την έναρξη του γεωργικού έτους. Είχε ιδιαίτερη σημασία, καθώς αντιπροσώπευε τη φυσική αναγέννηση της γης, τη στιγμή που ο αγρότης ξεκινούσε τις γεωργικές εργασίες του.
Γιατί η 9η Μαρτίου καθιερώθηκε ως η αρχή του γεωργικού έτους
9η Μαρτίου – Έναρξη γεωργικού έτους
Η γιορτή των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων, στις 9 Μαρτίου, ήταν μια από τις μεγαλύτερες για τους Έλληνες του Πόντου. Αλλά και η λαογραφική παράδοση ήταν πλούσια και ενδιαφέρουσα για τους Αγίους Σαράντα Μάρτυρες. Οι οποίοι τον Μάρτιο έφερναν την άνοιξη και έδιναν το σύνθημα για την έναρξη των γεωργικών εργασιών, μετά την αργία του χειμώνα.
Όπως η 1η Σεπτεμβρίου ήταν η αρχή του εκκλησιαστικού έτους (Ινδίκτου), έτσι και η 9η Μαρτίου καθιερώθηκε στη συνείδηση και την πρακτική των Ελλήνων στον Πόντο, ως η αρχή του γεωργικού έτους.
Η συγκεκριμένη ημερομηνία πέρα από το ότι σηματοδοτούσε την έναρξη του γεωργικού έτους, είχε ιδιαίτερη σημασία καθώς αντιπροσώπευε τη φυσική αναγέννηση της γης, τη στιγμή που ο αγρότης ξεκινούσε τις γεωργικές εργασίες του.
Πίστευαν ότι η γη «ξυπνούσε» από τον χειμερινό της λήθαργο,
έτοιμη να τους ανταμείψει για τον κόπο τους
Η 9η Μαρτίου συνοδευόταν με έθιμα, τελετές, αλλά και με προλήψεις που στόχευαν στην ευημερία της γης και την αφθονία της σοδειάς. Όπως η χρήση ευλογημένων φυτών (π.χ. βασιλικός), το κάψιμο λιβανιού στους αγρούς, αλλά και η τήρηση ορισμένων «απαγορεύσεων», όπως να μη χρησιμοποιούνται εργαλεία αιχμηρά εκείνη τη μέρα (9η Μαρτίου), ώστε να μην «τραυματίζεται» η γη.
Η παράδοση αυτή ήταν βαθιά ριζωμένη στις αντιλήψεις των Ελλήνων του Πόντου, που έβλεπαν στη συγκεκριμένη ημέρα ένα νέο ξεκίνημα για τις αγροτικές τους ασχολίες. Μια «αναγέννηση» που συνδεόταν στενά με την ελπίδα, τη γονιμότητα και την ευημερία της χρονιάς που θα ακολουθούσε.
Η καλλιέργεια της γης
Αυτή την εποχή άρχιζε η καλλιέργεια της γης καθώς και η φροντίδα των ζώων. Με τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες ασχολούνταν οι γυναίκες. Τις οποίες βοηθούσαν και τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια), αφού οι άντρες δούλευαν στα μεταλλεία ως μεταλλουργοί.
Οι αγροτικές ασχολίες των Ελλήνων του Πόντου ήταν ποικίλες
Η γεωργία στον Πόντο ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένη και ποικιλόμορφη, καθώς το κλίμα και η μορφολογία της περιοχής ευνοούσαν πολλές διαφορετικές καλλιέργειες. Το κριθάρι, το στάρι και η σίκαλη αποτελούσαν τη βάση της γεωργικής παραγωγής.
Οι γεωργοί ξεκινούσαν το όργωμα της γης αμέσως μετά τη 9η Μαρτίου και προχωρούσαν στη σπορά, με ιδιαίτερη προσοχή στις καιρικές συνθήκες. Πιστεύοντας ότι η γη ήταν πιο «δεκτική» αυτή τη περίοδο.
- Στη περιοχή Σταυρίν, στις αρχές της άνοιξης έσπερναν το «κοκκίν» (σιτάρι) και το «κριθάρ’» (κριθάρι).
- Στη Σάντα τη μέρα της σποράς πίστευαν ότι έπρεπε να υπάρχει νέο φεγγάρι, γιατί διαφορετικά το χωράφι δεν θα είχε προκοπή. Επίσης δεν έσπερναν την εβδομάδα της Λαμπρής. Διότι πίστευαν ότι αυτή η εβδομάδα (Διακαινήσιμος εβδομάδα) ήταν κούφια και δεν θα πρόκοβε το χωράφι.
- Με τον ερχομό της άνοιξης, στην Ίμερα άρχιζαν να περιποιούνται τα «κεπία», δηλαδή τους λαχανόκηπους. Τους λαχανόκηπους τους λίπαιναν με τα «χούσκια», δηλαδή με φυσικά λιπάσματα. Κατόπιν «επελάευαν», δηλαδή έσκαβαν τους κήπους με το «πέλ‘» δηλαδή με τη σκαπάνη με πλατύ στόμιο.
- Στο Σταυρί τους λαχανόκηπους τους καλλιεργούσαν κυρίως οι γυναίκες. Αυτές έσκαβαν, φύτευαν, σκάλιζαν, πότιζαν, βοτάνιζαν, καθάριζαν από τα άγρια χόρτα τα διάφορα λαχανικά και μάζευαν την παραγωγή.
- Στο χωριό «Δερέταμ ή Μποντζουκλού-Σεκού» (Νικοπόλεως) η αρχή της άνοιξης και τα τέλη του φθινοπώρου ήταν (ως επί το πλείστον) βροχερά. Το χώμα αν και γόνιμο ήταν πολύ βαρύ και πηλώδες, γι’ αυτό δεν μπορούσαν να σπείρουν αρκετή ποσότητα την άνοιξη για όψιμο καρπό. Γι αυτό οι κάτοικοι είχαν από έναν ή δύο κήπους, όπου φύτευαν κάθε είδους λαχανικά, εκτός από ντομάτες, που δεν ωρίμαζαν, γιατί το καλοκαίρι ήταν πολύ σύντομο.
- Το καλαμπόκι ήταν επίσης από τις βασικές καλλιέργειες του Πόντου. Η σπορά γινόταν συνήθως λίγο αργότερα, γύρω στον Απρίλιο, ώστε η θερμοκρασία να είναι κατάλληλη για τη βλάστηση των σπόρων.
- Η καλλιέργεια των φουντουκιών (λεφτοκάρυα), κυρίως στις περιοχές της Κερασούντας και της Ορντού, αποτελούσε σημαντική πηγή εισοδήματος. Οι εργασίες κλαδέματος και καθαρισμού των δέντρων γίνονταν από τις αρχές της άνοιξης, ώστε να έχουν μια πλούσια σοδειά στα τέλη του καλοκαιριού.
- Επίσης, καλλιεργούνταν πολλά οπωροφόρα δέντρα, όπως μηλιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές και κερασιές, που άνθιζαν την άνοιξη, δημιουργώντας ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο και προμήνυμα αφθονίας.
Κλάδεμα δέντρων
Όσο για το κλάδεμα των δέντρων, κατά την αρχή της άνοιξης, κλάδευαν τα δέντρα και έκοβαν από αυτά τους ξεραμένους καρπούς. Επίσης κλάδευαν πολλά άγρια δέντρα, για να πάρουν τα ξύλα ή να προμηθευτούν λεπτά κλαδιά με φύλλα, για τροφή των αιγοπροβάτων.
Στη Νικόπολη επειδή οι βροχές κατά τους μήνες της άνοιξης (Απρίλιο και Μάιο) ήταν πολύ ευεργετικές για τη γεωργία, όταν έβρεχε, οι κάτοικοι – ευτυχισμένοι για τη πλούσια συγκομιδή που θα ακολουθούσε – τραγουδούσαν διάφορα τραγούδια.
«Και αναμέν’ την Άνοιξην, τα καλά τα ημέρας
να σ’κούτ’ η δείσ’ ας σο κλαδίν, το χόν’ ας σα ραχία…»
Τέλος, η αμπελουργία επίσης αποτελούσε πολύτιμο κομμάτι για την οικονομία. Τα αμπέλια κλαδεύονταν την περίοδο του Μαρτίου και του Απριλίου, ενώ υπήρχε η πεποίθηση ότι το προσεκτικό και σωστό κλάδεμα αποτελούσε οιωνό για μια καλή σοδειά σταφυλιών.