Ο σεβασμός των νέων στους γεροντότερους επικρατούσε σε μεγάλο βαθμό στα θεμέλια της οικογένειας, στον Πόντο. Υπήρχε μάλιστα μια ιδιαιτερότητα στις σχέσεις της νύφης και των πεθερικών της, το επονομαζόμενο καθεστώς του «Μας». Δηλαδή ο εθιμικός τρόπος συμπεριφοράς της νύφης, προς τα μέλη της οικογένειας του συζύγου της.
Οι ιδιαίτερες σχέσεις νύφης και πεθερικών
Η «εκούσια αλαλία»
Εκείνη την εποχή λοιπόν, στον Πόντο και κυρίως στον Ανατολικό, η νιόπαντρη γυναίκα κρατούσε «Μας» στα πεθερικά της, έως και 7 χρόνια. Το οποίο απαιτούσε υπακοή της νύφης, υποταγή, δουλεία, περιορισμένη ελευθερία, παίδευση ψυχής και σώματος γενικά.
Κύριο χαρακτηριστικό του «Μας» ήταν η «εκούσια αλαλία»
Δεν επιτρεπόταν η νύφη να μιλάει στον πεθερό, στη πεθερά και σε άλλα μέλη της οικογένειας του συζύγου της, που ήταν μεγαλύτερα απ’ αυτήν. Λόγω τήρησης σεβασμού και υπακοής. Κάτι παράδοξο βέβαια στις μέρες μας, αλλά καθόλου απίθανο για εκείνη την εποχή.
Σε πολλές δε περιπτώσεις δεν επιτρεπόταν κυρίως να αντικρίσει τον πεθερό της. Χαρακτηριστική είναι η φράση:
«Η νύφε κρατεί μάχ‘»
Η νύφη δεν έτρωγε ποτέ μαζί τους, ενώ αυτή τους έστρωνε και τους ξέστρωνε το τραπέζι. Ενώ πάντοτε στεκόταν στο πόδι, μακρυά από τζάκι και ποτέ μπροστά στα πεθερικά της. Ότι ήθελε να πει το έλεγε στον «διερμηνέα» τον άντρα της και αυτός το μετέφερε στους γονείς του.
Επίσης, μέσα στα καθήκοντα της ήταν η φροντίδα των πεθερικών. Π.χ. το πλύσιμο των ποδιών που συμβόλιζε και την υποταγή της…
Αυτό το Ποντιακό έθιμο στόχευε στο να δείξει τον μεγάλο σεβασμό της νύφης απέναντι στα μέλη της οικογένειας του συζύγου της. Ενώ παράλληλα ήταν και ένας τρόπος αποφυγής αντιγνωμιών, ιδιοτροπιών ή και καβγάδων με τις άλλες νύφες, οι οποίες ζούσαν όλες στο ίδιο σπίτι.
Το τέλος του Μας
Υπήρχε περίπτωση μετά από πολλά χρόνια και αφού είχε αποκτήσει (η πρώτη μόνο νύφη) δυο – τρία παιδιά, να της επιτραπεί να μιλήσει στα πεθερικά της. Επίσης, το τέλος του «Μας» μπορούσε να έρθει έπειτα από χρόνια. Και μόνο αν θα το ζητούσαν τα πεθερικά της νύφης.
Τότε η νύφη φιλούσε το χέρι του πεθερού και της πεθεράς, ενώ εκείνοι με τη σειρά τους, της δώριζαν ένα φόρεμα. Από τη μέρα που η νύφη αποκτούσε το δικαίωμα να μιλάει με τα πεθερικά της, τον πεθερό της τον αποκαλούσε «πατέρα», την πεθερά της «μητέρα». Τους κουνιάδους της «αφέντα», τις κουνιάδες της «κυρά», τον παππού «πάππο» και τη γιαγιά «καλομάνα».
Η ανατροπή του Μας
Κάποτε όμως συνέβηκε το εξής παράδοξο, που ανέτρεψε τούτο το «κατεστημένο» στις νύφες του Πόντου:
Μια πεθερά είπε στη νύφη της να πάει να κάνει «τσουχαβέλια», σκούπες δηλαδή. Η νύφη σχημάτισε με τα δάχτυλά της το σημάδι του Σταυρού και τον φίλησε. Αυτό σήμαινε πως ήταν γιορτή και δεν ήθελε να πάει να κάνει σκούπες. Συγκεκριμένα ήταν η γιορτή του Αγίου Γεωργίου και η παράδοση έλεγε πως όποιος έκανε την Άγια τούτη μέρα δουλειές, θα πάθαινε σίγουρα κακό.
Η πεθερά μάλωσε τη νύφη της και την πίεσε να πάει. Η νύφη όμως δεν υπάκουσε, με αποτέλεσμα η πεθερά να φύγει θυμωμένη και να εξαφανιστεί από προσώπου γης, επί μια εβδομάδα.
Την έβδομη ημέρα της εξαφάνισης της, ένας τσομπάνος που έβοσκε τα πρόβατα του στο βουνό, έκατσε σε μια πέτρα να ξεκουραστεί. Ενώ άρχισε να παίζει τη φλογέρα του, κοίταξε άθελα του κάτω στην πέτρα και είδε ένα ζευγάρι παπούτσια και τον τόπο γεμάτο από αίματα. Διαπίστωσε τότε πως κάτω από την πέτρα βρισκόταν λιωμένο ένα γυναικείο κεφάλι, που αμέσως το αναγνώρισε. Φαινόταν μόνο λίγο από το σώμα και τα πόδια. Όπως ήταν φυσικό, ο βοσκός τρόμαξε και ειδοποίησε τους συγγενείς της νεκρής πεθεράς, οι οποίοι έτρεξαν και την ανέσυραν από κει.
Η άμοιρη νύφη τότε μοιρολόγησε, βλέποντας την πολτοποιημένη και έλεγε:
«Αχ, μάνα μου, έχασα κι εσένα! Δεν γνώρισα μάνα, εσένα γνώρισα για μάνα… Αχ, τι θ’ απογίνω! Θα υποφέρω πάλι».
Εκείνο το γεγονός, λοιπόν, στάθηκε η αφορμή και επικράτησε από τότε να μη κρατούν οι νύφες «Μας» στα πεθερικά τους. Ευτυχώς δηλαδή για τις σημερινές νύφες και πεθερές…
– Διαβάστε επίσης: Ο ρόλος της γυναίκας στον Πόντο
Της Παρθένας Τσοκτουρίδου & από την Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού