Οι Πόντιοι τιμούσαν ιδιαίτερα την γιορτή του Αγίου Δημητρίου, όπως και όλος ο Ορθόδοξος Ελληνισμός. Γι αυτό και η ημέρα αυτή εορταζόταν πανηγυρικά. Διότι ο Άγιος Δημήτριος είναι από τους ενδοξότερους και δημοφιλέστερους Αγίους της Ορθοδοξίας.
Ο Άγιος Δημήτριος «περισκεπάζει» όλη την οικουμένη, αλλά ιδιαίτερα προστατεύει τη Θεσσαλονίκη
Σε ορισμένες περιοχές του Πόντου, τον Οκτώβριο τον αποκαλούσαν «Αϊ-Δημήτρη» (Ινέπολη – Κοτύωρα) ή «Αϊ-Δρημήτη» (Οινόη). Λόγω της μεγάλης γιορτής του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτη.
Γιορτή Αγίου Δημητρίου
Τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου τη θεωρούσαν γεωργική γιορτή, για καλλιέργεια και σπορά κυρίως. Ενώ όσοι γιόρταζαν, από την ημέρα αυτή βάζανε στο σπίτι τους τα χειμερινά στρωσίδια, ανάλογα με τον καιρό.
Επιπρόσθετα, στις 26 Οκτωβρίου, του Αγίου Δημητρίου, στον Πόντο έκλειναν συμφωνίες για δουλειές. Όταν οι συμφωνίες αυτές είχαν χρονικό ορίζοντα ενός έτους, τις έκλειναν λέγοντας:
«Ας σον φετινόν τον Άε Δημήτρην ους τ’ Αε Δημητρί’ τ’ άλλ’ τη χρονίας»
Είχε και ο Αη-Δημήτρης την κακοκαιρία του, για τον λόγο αυτό είναι χαρακτηριστική η φράση: «Τ΄ Αϊ Δημητρί η φουρτούνα».
Ο Άγιος Δημήτριος
O Άγιος Δημήτριος, ο μεγαλομάρτυρας και μυροβλύτης, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στα 260 μ.X.. Κατά τους χρόνους που βασίλευε ο μεγάλος διώκτης του Χριστιανισμού, ο Διοκλητιανός.
Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της πόλης, σε νεαρή ηλικία κατατάχθηκε στον Ρωμαϊκό στρατό. Σύντομα ανήλθε στις βαθμίδες της ιεραρχίας, με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του Χιλιάρχου (δηλαδή Συνταγματάρχης).
Ως αξιωματικός του Ρωμαϊκού στρατού κάτω από τη διοίκηση του Γαλερίου Μαξιμιανού, όταν Αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, έγινε Χριστιανός και φυλακίστηκε στην Θεσσαλονίκη το 303 μ.Χ.. Διότι αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του Χριστιανισμού».
Ήταν από τη φύση του φιλομαθής, ερευνητικός άνθρωπος που έψαχνε το υψηλό και αληθινό. Το οποίο βρήκε στη Χριστιανική πίστη και στην Ορθοδοξία.
Μάλιστα είχε ιδρύσει στη Θεσσαλονίκη, κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής
Έγινε κήρυκας του Ευαγγελίου σχηματίζοντας ένα κύκλο νεαρών μαθητών. Τους οποίους δίδασκε την Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη), στις υπόγειες κατακόμβες της Θεσσαλονίκης.
Κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις συναθροίσεις συνέλαβαν τον «μακαριότατο Δημήτριο» οι στρατιώτες του Γαλέριου. Με την κατηγορία ότι συμμετέχει ενεργά στις Χριστιανικές συγκεντρώσεις. Για τον λόγο αυτό τον οδήγησαν ενώπιον του Αυτοκράτορα Μαξιμιανού.
Όταν ο Άγιος πλησίασε τον αυτοκράτορα, αυτός του ζήτησε να απαρνηθεί την πίστη του. Ο θαρραλέος μάρτυρας και ακλόνητος τη πίστη ομολόγησε «Τω Χριστώ μου πιστεύω μόνον». Εξοργισμένος από τη στάση του Αγίου Δημητρίου, ο λυσσαλέος και μανιώδης Μαξιμιανός διέταξε τη φυλάκισή του.
Η θανάτωση
Στη φυλακή βρισκόταν και ένας νεαρός Χριστιανός, ο Νέστορας (ο Άγιος Νέστωρ τιμάται στις 27 Οκτωβρίου). Ο οποίος θα αντιμετώπιζε σε μονομαχία τον φοβερό μονομάχο της εποχής, τον Λυαίο.
Πριν να διεξαχθεί η μάχη, ο Νέστορας πλησίασε το Δημήτριο και του ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Δημήτριος του έδωσε την ευχή του, με αποτέλεσμα ο Νέστορας να νικήσει το φοβερό Λυαίο, που κανένας δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα μαζί του.
Αυτό όμως προκάλεσε την οργή του Αυτοκράτορα. Έτσι, διέταξε όπως θανατωθούν και οι δύο. Ο Δημήτριος και ο Νέστορας.
Μυροβλήτης – Αγιογραφία
Ο Άγιος Δημήτριος ονομάζεται Μυροβλύτης γιατί ανάβλυζε μύρο από τον τάφο του. Το οποίο λάμβαναν οι πιστοί μέσα σε φιαλίδια που ήταν κατασκευασμένα από γυαλί, πηλό ή μολύβι, τα λεγόμενα «κουτρούβια».
Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου (Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς και Δημήτριος Χρυσολωράς) αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου:
«Ο δε τάφος μεταβλήθηκε σε βαθύ φρέαρ που ανάβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου»
Το μύρο του Αγίου Δημητρίου είναι η μεγάλη ευλογία του Μεγαλομάρτυρα προς τους πιστούς Χριστιανούς. Οι οποίοι επικαλούνται τις ακοίμητες πρεσβείες του. Υπάρχουν μάλιστα πολλές αυθεντικές μαρτυρίες για το Μύρο του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου.
Στις Βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη Αγιογραφία, ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλύτης παρουσιάζεται με στρατιωτική στολή, καβαλάρης σε κόκκινο άλογο (σε αντιδιαστολή του λευκού αλόγου του Αγίου Γεωργίου). Να πατά, φονεύοντας με το δόρυ του, τον άπιστο Λυαίο.
Πολιούχος Θεσσαλονίκης
Ο Άγιος Δημήτριος «περισκεπάζει» όλη την οικουμένη, όπως λέει και το τροπάριο του. Αλλά ιδιαίτερα προστατεύει τη Θεσσαλονίκη, της οποίας θεωρείται πολιούχος. Η πόλη όπου γεννήθηκε, έζησε και μαρτύρησε.
Με τη βοήθεια του Αγίου Δημητρίου, η πόλη σώθηκε πολλές φορές από τις επιδρομές των Αβάρων, των Σλάβων και των Βουλγάρων.
Οι υπερασπιστές της διηγούνταν πολλές φορές ότι έβλεπαν έναν πολεμιστή πάνω στο άλογο του να προχωρεί μπροστά στα πλήθη και να καταδιώκει με το ξίφος του, τους εχθρούς. Με αυτή την μορφή παρουσιάζεται και από τη Βυζαντινή Αγιογραφία.
Οι μαρτυρίες λένε ότι δεν τον έβλεπαν σε όνειρο, αλλά τον έβλεπαν στην πραγματικότητα. Αυτόν τον ίδιον να μάχεται μεταξύ των στρατιωτών, να προηγείται και να οδηγεί αυτούς στην νίκη και στην σωτηρία. Και δεν τον έβλεπαν μόνο οι πιστοί αλλά και οι εχθροί. Όταν, μάλιστα, τους ρωτούσαν μετά τη νίκη γιατί έφυγαν εκείνοι έλεγαν:
«Είδομεν ένα άνδρα ξανθόν και λαμπρόν, ο οποίος εκάθητο επί ίππου και εφόρει ιμάτιον λευκόν»
Να μην ξεχνάμε, όμως, πως την 26η Οκτωβρίου, ημέρα που τιμάται η μνήμη του Αγίου Δημητρίου, μετά από σκληρούς αγώνες του λαού μας, απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη από τον Τούρκικο ζυγό της.
Απολυτίκιο Αγίου Δημητρίου
«Μέγαν εύρατο εv τοις κιvδυvοις, σε υπέρμαχοv, η οικουμένη, Αθλοφόρε τα έθνη τροπούμενον. Ως ούν Λυαίου καθείλες την έπαρσιν, εν τω σταδίω θαρρύvας τον Νέστορα, ούτως Άγιε, Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος».