Ο Άγιος Παντελεήμονας ήταν ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός στον Πόντο. Ήταν και είναι γιατρός για όλες τις ασθένειες και τα σωματικά ελαττώματα. Κατ’ εξοχήν προστάτης των αναπήρων, καθώς θεωρούνταν ιατρός και μάλιστα ανάργυρος. Δηλαδή δεν πληρωνόταν.
Στον Πόντο υπήρχαν πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια στη χάρη του Αγίου Παντελεήμονα
Όλοι προσδοκούσαν ότι θα έβρισκαν γιατρειά από τον Άγιο Παντελεήμονα. Μόνο η γερασμένη καρδιά πίστευαν πως δεν παίρνει θεραπεία…
«Οι άρρωστοι ολ’ χαίρουνταν, ελπίζ’ νε να λαρούνταν και μονάχον το γερασμένον η καρδά λαρωμονήν κι παίρει».
Δηλαδή, οι άρρωστοι όλοι χαίρονταν, ελπίζανε να θεραπευτούν και μόνο η γερασμένη η καρδιά, θεραπεία δεν παίρνει. Έλεγαν επίσης χαρακτηριστικά οι Πόντιοι: «Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί, σον Άη Παντελεήμονα». Δηλαδή, όπου κουτσοί και όπου στραβοί, στον Άγιο Παντελεήμονα.
Η γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα
Την ημέρα της γιορτής του Αγίου Παντελεήμονα επικρατούσε αυστηρή αργία από κάθε χειρωνακτική εργασία. Εξαίρεση από την αργία αποτελούσε μόνο η βοήθεια σε χήρες, ορφανά και ανήμπορους.
Πίστευαν επίσης ότι τα κατάγματα και οι εξαρθρώσεις οφείλονταν σε κάποια ασέβεια στον Άγιο Παντελεήμονα.
Η συρροή του κόσμου στα θρησκευτικά πανηγύρια, που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα, ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στα ξωκλήσια. Πήγαιναν και από μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια, για να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στον Άγιο, για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Μάλιστα, έταζαν ή έφερναν τάματα.
Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού:
«Τάζ’νε λαμπάδας σον Αέρ’ ελάδ’ σην Παναϊαν και τριπόπαδοι λουτρούεμαν σον Αε Παντελεήμον»
Δηλαδή, τάζουν λαμπάδες στον Άγιο Γεώργιο, λάδι στην Παναγία και λειτουργία από τρεις παπάδες στον Άγιο Παντελεήμονα.
Την ημέρα της γιορτής του Αγίου Παντελεήμονα, μετά τη Θεία λειτουργία ακολουθούσε διασκέδαση, με χορούς και τραγούδια.
Αξίζει να σημειωθεί πως τη βοήθεια του Αγίου την επικαλούνταν ακόμα και οι Μουσουλμάνοι. Άναβαν κεράκι και έφερναν τάματα. Ίσως κατάλοιπο από την προηγούμενη Χριστιανική τους πίστη… ή να ήταν κρυπτοχριστιανοί.
Ο Άγιος Παντελεήμονας
Ο Άγιος Παντελεήμων γεννήθηκε περί τα μέσα του 3ου αιώνα στη Νικομήδεια της Βιθυνίας. Το πρότερο του όνομα ήταν Παντολέων και προερχόταν από εύπορη οικογένεια της πόλης.
Ο πατέρας του, ο Ευστόργιος, ήταν ειδωλολάτρης. Μετά όμως από νουθεσίες του γιου του έγινε Χριστιανός. Ενώ η μητέρα του, Ευβούλη (τιμάται ως Αγία στις 30 Μαρτίου), άρχισε να του μιλάει για τον Χριστιανισμό σε πολύ μικρή ηλικία ακόμα. Όμως δεν πρόλαβε να ζήσει πολύ με τον Παντολέων, αφού έφυγε από την ζωή όταν ο γιος της ήταν σε πολύ μικρή ηλικία.
Ο Παντολέων απέκτησε από μικρή ηλικία καλή εγκύκλια παιδεία και όταν την ολοκλήρωσε σπούδασε ιατρική. Εκπαιδεύτηκε στην ιατρική από τον Ευφρόσυνο και κατηχήθηκε στη Χριστιανική πίστη και βαπτίσθηκε από τον πρεσβύτερο Ερμόλαο, ο οποίος ήταν ιερέας της εκκλησίας της Νικομήδειας.
Οι σχέσεις της οικογένειας του Παντολέων με το παλάτι ήταν πολύ καλές και σύντομα θα τον έφερναν ως γιατρό στην αυλή του Αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Ο ίδιος τελικά αρνήθηκε και προτίμησε να ασπαστεί τον Χριστιανισμό.
Ανάργυρος γιατρός
Όταν ο πατέρας του Παντολέων πέθανε, ο ίδιος έγινε κάτοχος μεγάλης περιουσίας. Τότε εκποίησε όλη τη περιουσία του. Ώστε να βοηθήσει τους φτωχούς και να προσφέρει τις ιατρικές υπηρεσίες του χωρίς χρέωση. Σε όποιον δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να αντεπεξέλθει.
Η πρακτική του αυτή όμως ώθησε πολλούς γιατρούς να τον καταγγείλουν και να υποδείξουν στα ανάκτορα πως είναι Χριστιανός. Έτσι συνελήφθη και οδηγήθηκε στον Αυτοκράτορα.
Το μαρτύρια και ο θάνατος του
Εκεί κλήθηκε να θυσιάσει στα είδωλα για να αφεθεί ελεύθερος. Ο ίδιος όμως αρνήθηκε, λέγοντας πως δεν θα θυσιάσει σε ψεύτικους Θεούς. Τότε μπροστά του έστειλαν έναν παράλυτο, ώστε να τον θεραπεύσει. Είτε αυτός – είτε οι ιερείς των Ανακτόρων, για να φανεί ποιος είναι ο αληθινός Θεός. Ο Άγιος Παντελεήμων θεράπευσε τον παράλυτο, κάτι που προξένησε μεγάλη κατάπληξη.
Έτσι, ο Αυτοκράτορας θέλησε και πάλι να τον μεταπείσει. Ο Παντελεήμων και πάλι όμως αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε μαρτύρια.
Άλλοτε έκαιγαν το σώμα του με πυρσούς, άλλοτε τον μαστίγωναν και άλλοτε του έριχναν καυτό λάδι. Σε πολλές από τις περιπτώσεις όμως τα μαρτύρια δεν του προξενούσαν πόνο. Έτσι, για να τον θανατώσουν τον έριξαν στα θηρία, αυτά όμως δεν τον έβλαψαν.
Τελικά αποφασίστηκε να τον αποκεφαλίσουν. Όταν τον αποκεφάλισαν από την πληγή έτρεξε γάλα αντί για αίμα! Ένα θαύμα για να δείξει το ποσό μεγάλος Άγιος είναι ο Παντελεήμονας. Αφού πριν μαρτυρήσει, φωνή από τον ουρανό του έδωσε αυτό το νέο όνομα.