Ο ζάπλουτος έμπορος όπλων Βασίλειος Ζαχάρωφ (Βασίλειος Ζαχαρίου). Ο «έμπορος του θανάτου» που κατάφερε να παρασημοφορηθεί 298 φορές για την ειρηνιστική του δράση. Που βρισκόταν πίσω από κάθε μεγάλο πολιτικό και πολεμικό γεγονός του καιρού του.
Έκοψε και έραψε τη παγκόσμια ιστορία στα μέτρα του
Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ θεωρείται ομιχλώδης προσωπικότητα, με πολλές πτυχές της ζωής του να μας είναι άγνωστες. Με ατελείωτες γνωριμίες και διασυνδέσεις, κινούνταν μεταξύ διαφθοράς, προπαγάνδας, ευεργεσιών και χρηματισμού. Χρησιμοποιώντας ένα ευρύ δίκτυο πληροφοριών, το οποίο είχε στήσει. Οι τέσσερις υπηκοότητες του (Οθωμανική, Ελληνική, Αγγλική, Γαλλική) του έδιναν μεγάλη ελευθερία κινήσεων.
Τον αποκαλούσαν «έμπορο του θανάτου» και «μυστήριο της Ευρώπης» και το όνομα του προκαλούσε δέος. Παρά ταύτα, η Γαλλία του απένειμε το παράσημο του ανώτερου ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής. Ενώ η Μεγάλη Βρετανία τον έχρισε ιππότη του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος του Μπαθ (γι’ αυτό και τον αποκαλούσαν Sir Basil).
Ο πολυπράγμων Βασίλειος Ζαχάρωφ κυριάρχησε στο διεθνές πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό στερέωμα της εποχής του. Διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις συγκρούσεις από τα τέλη του 19ου αιώνα, έως και τη δεκαετία του 1930.
Βιογραφία
Κατά τις πλέον εξακριβωμένες πληροφορίες, ο Βασίλειος Ζαχάρωφ (Ζαχαρίου) φέρεται να γεννήθηκε στις 6 Οκτωβρίου του 1849, στα Μούγλα της Μικράς Ασίας. Από Έλληνα πατέρα και μητέρα Βουλγαρικής καταγωγής.
Σίγουρος δεν είναι πάντως κανείς, καθώς το μυστήριο γύρω από τη καταγωγή και τη ζωή του το καλλιέργησε ο ίδιος, περισσότερο από καθετί άλλο
Η οικογένεια Ζαχαρίου με τα τέσσερα παιδιά, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη όπου ζούσαν, όταν ξέσπασαν οι ανθελληνικοί διωγμοί του 1821 και κατέφυγε στη Ρωσία. Εκεί η οικογένεια άλλαξε το επίθετο της στο πιο Ρωσόφωνο «Ζαχάρωφ».
Όταν αργότερα το επέτρεψαν οι συνθήκες, η οικογένεια του πατέρα του επέστρεψε στη Κωνσταντινούπολη και από εκεί μετέβη στα Μούγλα, όπου εκεί γεννήθηκε ο Βασίλειος. Το 1855 οι Ζαχάρωφ επιστρέφουν εκ νέου στη Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκαν στα Ταταύλα. Περιοχή στην οποία ο Βασίλειος μεγάλωσε, εξ ου και αναφέρεται από πολλούς αυτή ως πατρίδα του.
Την περίοδο εκείνη, ο υφασματέμπορος πατέρας Ζαχάρωφ πνέει τα λοίσθια οικονομικά. Με βοήθημα ενός οικογενειακού φίλου, ο μικρός Βασίλειος γράφεται στην Αγγλική Σχολή. Την οποία θα εγκαταλείψει ωστόσο σύντομα, καθώς ο πατέρας πτωχεύει και ο Βασίλειος Ζαχάρωφ πρέπει να βγει στη βιοπάλη.
Πρώτα βήματα – Φυλάκιση
Αρχικά δούλεψε ως πυροσβέστης και λίγο αργότερα με τις γνώσεις που είχε στην Αγγλική εργάστηκε ως διερμηνέας και ξεναγός, σε ξένους επισκέπτες της Πόλης. Κατά την απασχόλησή του αυτή τελειοποίησε και τις γνώσεις του στις ξένες γλώσσες (Αγγλική και Γαλλική). Κάτι που συνετέλεσε πολύ στη μετέπειτα ζωή του. Ταυτόχρονα επιδιδόταν περιστασιακά και σε εργασίες αργυραμοιβού.
Στη συνέχεια εργάστηκε σε κατάστημα υφασμάτων του θείου του, του Σεβαστόπουλου, που διατηρούσε στον Γαλατά. Όπου σε πολύ σύντομο διάστημα ο Βασίλειος έδωσε νέα ώθηση και ανάπτυξη στο κατάστημα. Γεγονός για το οποίο ο θείος του (αποτραβηγμένος τότε για λόγους υγείας) με επιστολή του τον κατέστησε συνέταιρό του.
Εκείνη η επιστολή αποτέλεσε τη κρισιμότερη στιγμή στη μετέπειτα μυθιστορηματική ζωή του Ζαχάρωφ
Όταν αργότερα ο θείος του υπαναχώρησε στη καταβολή των υποσχόμενων ποσοστών επί των κερδών, ο Βασίλειος αφαίρεσε από το ταμείο τα προβλεπόμενα ποσοστά του και αναχώρησε για την Αγγλία. Όπου και συνελήφθη λίγο αργότερα από την αστυνομία με την κατηγορία, σύμφωνα με την μήνυση, του καταχραστή.
Μετά όμως από πολύμηνη προφυλάκιση και ενώ οδηγούνταν στο δικαστήριο, βρήκε μέσα στο παλτό του την επιστολή του θείου του, η οποία και αποτέλεσε τη τελευταία στιγμή το τεκμήριο της αθώωσής του (την εκδοχή αυτή υποστήριζε ο Ζαχάρωφ).
Εγκατάσταση στην Ελλάδα
Μετά την αθώωση του, ο Βασίλειος Ζαχάρωφ εγκατέλειψε την Αγγλία και αναζητώντας νέα τύχη ήρθε το 1876 στην Ελλάδα, όπου και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Η γλωσσομάθειά, οι ευγενικοί τρόποι και η άψογη – επιμελημένη εμφάνιση του, του άνοιγαν τις πόρτες
Από τους πρώτους επιχειρηματίες με τους οποίους και γνωρίστηκε ο 27χρονος τότε Ζαχάρωφ ήταν και ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας και διπλωμάτης, Στέφανος Σκουλούδης. Δεν άργησε όμως να διαδοθεί η φήμη της προηγούμενης κατηγορίας περί καταχραστού. Με συνέπεια σχεδόν όλοι οι μέχρι τότε φίλοι του να πάψουν τις επαφές μαζί του, εκτός του Σκουλούδη που τον συμπαθούσε ιδιαίτερα.
Το γεγονός αυτό όμως ανάγκασε τον Ζαχάρωφ να εγκαταλείψει την Αθήνα και να επιστρέψει στην Αγγλία.
Πολύ λίγο καιρό αργότερα, φονεύθηκε στην Αθήνα (από φρουρό) κάποιος Καναδός διαρρήκτης κατά την απόδραση του από τις φυλακές. Εφημερίδα της εποχής ότι ο εν λόγω δραπέτης ήταν ο Ζαχάρωφ. Αυτή η είδηση επανέφερε τον Ζαχάρωφ στην Αθήνα. Αφενός για ν΄ αποδείξει ότι είναι ζωντανός και αφετέρου να τιμωρήσει τον εκούσιο ή ακούσιο συκοφάντη του, που κηλίδωνε άδικα το όνομά του.
Η δεύτερη επίσκεψη του Ζαχάρωφ στην Αθήνα έμελλε να γίνει η «λεωφόρος» του μεγιστάνα του πλούτου στην Ευρώπη
Μέσω του Σκουλούδη γνωρίστηκε με τον Σουηδό σχεδιαστή όπλων Thorsten Nordenfelt. Έτσι το 1877, ένα μόλις χρόνο μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα, ορίστηκε αντιπρόσωπος της ομώνυμης εταιρείας στα Βαλκάνια.
Επαγγελματικές δραστηριότητες
Η χρονική συγκυρία ήταν ιδανική για πωλήσεις όπλων, μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878. Μετά τη συγχώνευση των εταιριών Nordenfelt και Maxim, ο Ζαχάρωφ δούλευε πλέον με ποσοστά επί των πωλήσεων.
Οι πόλεμοι της εποχής (Ελληνοτουρκικός το 1897, Ιαπωνίας – Κίνας, Ευρωπαϊκοί πόλεμοι στην Αφρική) ήταν ευκαιρίες τις οποίες ο Ζαχάρωφ εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο. Οι οποίες του επέφεραν τεράστια κέρδη, αλλά και γνωριμίες σε διπλωματικούς και στρατιωτικούς κύκλους.
Η τακτική πωλήσεων που ακολουθούσε ήταν εξαιρετικά έξυπνη:
Πούλησε στην Ελλάδα υποβρύχιο Nordenfelt. Κατόπιν παρουσίασε την αγορά αυτή στην Τουρκία ως απειλή και τις πούλησε δύο. Απευθύνθηκε τέλος στη Ρωσία και δημιουργώντας την εντύπωση θαλάσσιου υπερεξοπλισμού νότια της Μαύρης Θάλασσας, πούλησε και σε αυτήν άλλα δύο.
Κατά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ζαχάρωφ κατείχε ήδη εφημερίδα (Excelsior), Τράπεζα (Union Parisienne), αλλά και πρακτορείο τύπου στην Ελλάδα. Μέσω αυτού προπαγάνδισε στο έπακρο την έξοδο της Ελλάδας από την ουδετερότητα και την είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως και νωρίτερα στους Βαλκανικούς Πολέμους, υποστήριξε την Ελλάδα με δάνεια και δωρεάν πολεμικό υλικό. Αλλά και αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να χορηγεί στην Ελλάδα 2,5 εκατομμύρια δολάρια για όσο διάστημα παρέμενε στον πόλεμο.
Πράκτορας της Βρετανίας
Μετά τη δημοσίευση το 2005 απόρρητων εγγράφων του Foreign Office των ετών 1873-1939, προέκυψαν στοιχεία ότι ο Ζαχάρωφ εργάστηκε ως πράκτορας της Βρετανίας. Προκειμένου να οδηγήσει την Ελλάδα να μπει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ (Entente), δηλαδή της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.
Για τις υπηρεσίες του αυτές του απονεμήθηκε ο τίτλος του Sir
Σε επιστολή του Ζαχάρωφ προς τον σύνδεσμό του με τον Βρετανό πρωθυπουργό αναφέρει ότι για δωροδοκίες στην Ελλάδα χρειάζονταν 1,5 εκατομ. λίρες Αγγλίας. Με τα χρήματα αυτά θα επιδίωκε να εξαγοράσει 45 Έλληνες βουλευτές. Ο Βρετανός πρωθυπουργός δέχτηκε αυτές τις προτάσεις όπως αναφέρεται σε έγγραφο της 11 Δεκ. 1915 και έδωσε χρήματα στον Ζαχάρωφ μέσω της Barclay’s Bank.
Προσωπική ζωή
Η προσωπική του ζωή δεν είναι ευρέως γνωστή. Εικάζεται ότι είχε παντρευτεί μια Αγγλίδα (έτσι απέκτησε και Αγγλικό διαβατήριο), την οποία εγκατέλειψε. Κατόπιν σύναψε μακροχρόνιο δεσμό με τη δούκισσα Ντε Βιλλαφράνκα, σύζυγο του Φρανθίσκο ντε Μπορμπόν – μέλους της βασιλικής οικογενείας των Βουρβόνων της Ισπανίας. Την παντρεύτηκε όταν ο Φρανθίσκο πέθανε. Αλλά μετά από 18 μήνες πέθανε και αυτή.
Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ πέθανε στο Μόντε Κάρλο το 1936
Ο Sir Basil Zaharoff (όπως ήταν γνωστός παγκοσμίως) δεν είχε φίλους. Λέγεται μάλιστα ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε εντελώς μόνος. Η ομιχλώδης δράση του, συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο ιστορικής διερεύνησης, καθώς ήταν μυστικοπαθής…