Στον Πόντο ο μήνας Ιούλιος ονομαζόταν «Χορτοθέρτς», γιατί ήταν ο μήνας του θερισμού των σιτηρών και γενικότερα των χόρτων. Το όνομα «Χορτοθέρης» (Ιούλιος) παράγεται από το ουσιαστικό «χόρτον» και το ρήμα «θερίζω».
Έρθεν και ο Χορτοθέρτς, έπαρ’ το καγάν’ σο χερ’ τσ’
Χορτοθέρτς και παράγωγα
Από το όνομα αυτού του μήνα έχουμε και τα εξής παράγωγα:
Το επίθετο «χορτοθερέσιν», που σημαίνει αυτό που παράγεται κατά το μήνα Ιούλιο. Το «χορτοθέριν» που σημαίνει (α) τόπος θερισμού, κατάλληλος για θέρισμα και (β) τόπος θερισμένος.
Επίσης, στον Πόντο, ο Ιούλιος είχε διαφορετικές ονομασίες, από περιοχή σε περιοχή. Ενδεικτικά:
- Στην Κερασούντα, Κοτύωρα, Τρίπολη, Χαλδία και Σάντα τον έλεγαν ο «Χορτοθέρης».
- Στην Τραπεζούντα εκτός από «Χορτοθέρης», αποκαλούνταν και «Χορτοθέρ’ς».
- Στα Σούρμενα και στη Ματσούκα λεγόταν «Θερ’νός». Ενώ στην Κρώμνη τον αποκαλούσαν και με τα δύο ονόματα.
«Θερ’νός» μας παραδίδει και ο Φαίδων Κουκουλές, ότι λεγότανε στον Πόντο. Λέγοντας:
«Πόσον τούτο είναι ακριβές δεικνύει ότι κατά μεν τους Βυζαντινούς χρόνους με τον θερισμόν σχετίζεται ο Ιούλιος. Ο εν Πόντω Θερ’νός λεγόμενος».
Ιούλιος – Ο μήνας του θερισμού
Ο Ιούλιος ήταν ο μήνας του θερισμού και στον Πόντο ο θερισμός έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα.
Στο Βυζάντιο, όπως μαρτυρεί ο Φαίδων Κουκουλές, η πολιτεία, επειδή έδινε μεγάλη σημασία στη διατροφή του λαού, απαγόρευε δια νόμου, την εποχή του θερισμού, να οδηγούν τους γεωργούς στα δικαστήρια, προκειμένου να δικαστούν!
Από του Προφήτη Ηλία άρχιζε στον Πόντο και το μάζεμα των φουντουκιών
Εκφράσεις για τον Ιούλιο
Όπως συνήθως το καθετί, στην πατρίδα, έδινε αφορμή για τραγούδι και για παροιμιώδεις εκφράσεις. Έτσι έγινε και με τους μήνες. Από τα ονόματα των οποίων φαίνεται και το ξεχωριστό χαρακτηριστικό του καθενός, σχετικά με τις φυσικές του ενέργειες:
Ο Μάρτ’ς μαραίν’ τα μάραντα, ο Απρίλτς τα μανουσάκαι…
ο Χορτοθέρτς τα χορτάραι κι ο Αύγουστον παλικάραι!
Τον μήνα Ιούλιο στον Πόντο ωρίμαζαν τα πρώιμα σύκα, τα οποία αποκαλούσαν «θερ’νόσυκα».
Οι γιορτές του Ιουλίου
Τον Ιούλιο στον Πόντο τιμούσαν ιδιαίτερα τις παρακάτω ημερομηνίες και γιορτές:
- 7 Ιουλίου: Της Αγίας Κυριακής, η οποία έλκει την καταγωγή της από τη Νικομήδεια. Το όνομα της το οφείλει στην ημέρα που γεννήθηκε, δηλαδή την Κυριακή.
- 15 Ιουλίου: Των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης. Στην Ινέπολη ο Ιούλιος ονομαζόταν «Αϊ-Κήρυκος» εξ’ αιτίας της γιορτής του Αγίου. Ο οποίος σημειωτέον όταν μαρτύρησε, ήταν παιδί της αγκαλιάς.
- 20 Ιουλίου: Η μεγαλύτερη γιορτή του Ιουλίου στον Πόντο, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, ήταν εκείνη του Προφήτη Ηλία. «Τ’ Αε Λιά» τιμούσαν τον Προφήτη Ηλία με πολλές και ιδιαίτερες τιμές. Την ημέρα αυτή, οι γυναίκες πηγαίνοντας στην εκκλησία, έδεναν στάχυα στα κεφάλια ή σε άλλα μέρη του σώματος όπου είχαν πόνους. Στη διάρκεια της Θείας λειτουργίας, έκοβαν τα στάχυα, πιστεύοντας ότι θα τους κοπεί και ο πόνος. Επίσης, ο Προφήτης Ηλίας ήταν ο Άγιος τον οποίο, σε καιρό ανομβρίας, παρακαλούσαν να τους στείλει βροχή.
- 27 Ιουλίου: Του Αγίου Παντελεήμονα. Κανονικά λεγόταν Παντολέων και ζούσε στη Νικομήδεια. Οι Χριστιανοί τον ονόμασαν Παντελεήμονα, από το έλεος που έδειχνε προς όλους, ως γιατρός και μάλιστα ανάργυρος. Δηλαδή δεν έπαιρνε χρήματα για τις υπηρεσίες που παρείχε.
«Σον Αϊ-Λίαν αφκακέσ’ θερίζ’ τ’ εμόν τ’ αρνόπον
και ντ’ έμορφα και νόστιμα κρατεί το καγανόπον»